Nieuwsgierigheid als KPI voor de toekomst

Veel organisaties vinden dat 2040 nog te veraf ligt om er nu al actief mee bezig te zijn. “We hebben nog maar net de pandemie overleefd, we zitten midden in een inflatiecrisis en moeten kampen met handelsoorlogen”, begint Rik Vera. “Daar boven op komt de groeiende aandacht voor het klimaat, met alle regels die eraan gekoppeld zijn. Om nog maar te zwijgen over de ‘war for talent’. Daarnaast worden we om de oren geslagen met allerlei technologieën die we onder de loep moeten nemen. Kortom, er is vaak geen tijd om na te denken over 2040.”

En toch is het nodig dat we daar al mee bezig zijn, willen we tegen 2040 nog steeds relevant zijn. Waarom dat zo is, lichtte Rik Vera toe tijdens SAP Now in Brussel. Dat Rik Vera – die over dit onderwerp ook aan de London Business School doceert – 2040 als richtlijn naar voren schuift, is niet toevallig. “Wie herinnert zich nog de financiële crisis van 2008, zestien jaar geleden? Voor velen lijkt het alsof dat gisteren was. En wat ligt er zestien jaar voor ons? Juist, 2040. Als zestien jaar geleden als gisteren lijkt, dan zou 2040 als morgen moeten voelen. Alles wat je vandaag doet, zal de toekomst bepalen. Dat werd al duidelijk in de film ‘Back to the Future’. Sommigen zullen dit idee beangstigend vinden, maar in feite is dat goed nieuws, want dat wil zeggen dat we onze toekomst voor een groot stuk zelf in handen hebben.”

Verrast door de digitalisering

Om te illustreren hoe het principe werkt, neemt Rik Vera ons mee naar begin jaren negentig van de vorige eeuw. “Toen ik en vele andere bedrijfsleiders destijds organisaties aan het runnen waren, zaten de computernerds ergens ver weggestopt in het bedrijf”, vertelt hij. “Terwijl Darwin zei dat je je aan de omgeving moet aanpassen, veranderden zij langzaam maar zeker zelf de omgeving. Ze werkten aan een digitaal universum dat ons vandaag allemaal in de ban heeft. Dat digitale universum heeft niet enkel op individuen, maar ook op bedrijven een enorme impact. Terwijl je vroeger als bedrijf gewoon één op één met je klant of via massacommunicatie (één-op-veel) communiceerde, zijn we met de komst van het de smartphone geëvolueerd naar een veel-op-één-communicatie, waarbij bedrijven moeten vechten om de aandacht van het individu. Besef dat dat nieuwe universum pas tien jaar oud is. Het is snel, onderling verbonden en onvoorspelbaar. Aan dat universum moeten bedrijven zich zo snel mogelijk aanpassen om te kunnen overleven.”

“Een grote valkuil voor organisaties is dat ze vast blijven steken in overtuigingen, cynisme en arrogantie”, meent Rik Vera. Dit ‘kryptoniet’ – zoals hij het zelf noemt – leidde al tot de val van heel wat grote bedrijven. “Neem nu Nokia, die de iPhone als een nicheproduct afdeed”, illustreert hij. “Hun probleem was dat ze de kracht van de digitale verstoringen zwaar onderschatten. Het volstaat vandaag ook niet meer een digitaal laagje op je organisatie te leggen. We moeten een weloverwogen strategie ontwikkelen om te overleven in de volledig gedigitaliseerde wereld, anders zullen we er door worden overspoeld.”

De strandstoelbeheerder versus de surfende innovator

Volgens de futuroloog moeten we ook beseffen dat grote veranderingen vaak door vroege signalen worden voorafgegaan. “Het internet deed zijn intrede in 1993, e-commerce in 1999, sociale media in 2004 en de platformeconomie in 2010. En toch klonk het in 2015 in Silicon Valley dat ze de digitale tsunami niet hadden zien aankomen …” Hoe dat komt, illustreert Rik Vera met een krachtige metafoor: “Je kunt bedrijven vergelijken met de verhuurders van strandstoelen. Zij blijven vaak steken in operationele efficiënte op hun stukje strand: ze kopen goedkope strandstoelen aan in China, zetten ze dichter bij elkaar, voorzien ze van een aantrekkelijk kleurtje, enzovoort. Daardoor zien ze een nakende tsunami niet tijdig aankomen. In plaats van af en toe op de golven te gaan surfen om proactief mogelijke disruptieve veranderingen te spotten, blijven ze bezig met het perfectioneren met hun huidige processen. De boodschap is dus om geregeld de golven te gaan verkennen. Want als kleine golven groter worden, is de kans reëel dat er een tsunami zit aan te komen.”

Hoe je je op disruptieve veranderingen kunt voorbereiden, illustreert Rik Vera vaak aan de hand van drie dozen die je op je strand zet: een groene, een oranje en een blauwe. “In de groene stop je de kleine golven die je waarneemt. Worden de golven groter, dan verplaats je ze naar de oranje doos. Die golven moet je aandachtig observeren. Dat is het moment om te gaan experimenteren en innoveren om je op mogelijke verstoringen voor te bereiden. Wacht je daar te lang mee, dan komt er een gigantische golf in je rode doos. Op dat moment kun je enkel nog reactief handelen. De uitdaging voor leiders vandaag bestaat er dus in de vaardigheid te ontwikkelen om groter wordende golven al in een vroeg stadium waar te nemen en daar dan proactief op in te spelen.”

Uiteraard hebben bedrijven niet de tijd om voortdurend de golven te verkennen. Rik Vera stelt dan ook voor dat bedrijven hun tijd opdelen volgens het 70-20-10-model. Zeventig procent van je tijd besteed je aan het beheer van je huidige business. Tien procent van je tijd zou je moeten spenderen aan het verkennen van nieuwe, potentieel disruptieve ontwikkelingen. En de overige twintig procent van je tijd zou dan naar experimenteren en innovatie moeten gaan.

Een ander inzicht dat Rik Vera deelt, is gebaseerd op de film ‘The Martian’, waarin een astronaut op een vijandige planeet al zijn survivalkennis moet aanspreken om in leven te blijven tot er hulp opdaagt. De boodschap? “In deze snel veranderende wereld heb je geen tijd om op het perfecte plan te wachten. Je begint beter direct met het oplossen van de problemen en dat doe je best stapsgewijs”, aldus de futuroloog. “Veel bedrijven blijven echter hangen in grootschalige projecten die jarenlang aanslepen. Dat is ook een belangrijke reden waarom organisaties terechtkomen in de rode doos waar ik het over had. Vroeger kon je je dat misschien permitteren, maar vandaag verandert de wereld zo snel dat het ideaal van perfectie niet langer haalbaar is. Het is beter snel te handelen en vervolgens bij te sturen. Het is dus belangrijk dat je blijft bewegen, blijft leren en continu blijft verbeteren.”

Ontwikkel je vijf superkrachten

Rik Vera voegt eraan toe dat technologieën als big data, AI en robotisering ons innovatiepotentieel zeker kunnen verhogen. Tegelijk waarschuwt hij dat het niet enkel digitale tools zijn die de toekomst zullen vormgeven; menselijke vaardigheden blijven superkrachten voor organisaties. Daarbij heeft hij het met name over de vijf C’s als cruciale vaardigheden voor de toekomst: ‘critical thinking’ (kritisch denken), ‘collaboration’ (samenwerking), ‘compassion’ (begrip en medeleven), ‘creativity’ (creativity) en ‘curiosity’ (nieuwsgierigheid).

“Automatisering en AI zullen ongetwijfeld nog veel taken overnemen, maar de vijf C’s zijn vaardigheden die ons als mens onderscheiden. Zo hou ik bijzonder veel van creativiteit. Herinner je je de scène uit Assepoester waar ze naar het bal wil? Als Assepoester vragend naar de fee kijkt wanneer die naar een pompoen wijst, spreekt de fee de gevleugelde woorden: “Kijk niet naar de dingen zoals ze zijn, maar zoals ze kunnen worden”, waarop ze de pompoen omtovert tot een koets. Dat is waar leiderschap om draait. Het is makkelijk om de dingen te zien zoals ze zijn, maar veel moeilijker om te zien wat ze kunnen worden.”

Nieuwsgierigheid bepalend voor de toekomst

Nieuwsgierigheid is volgens Rik Vera misschien wel de krachtigste superkracht van allemaal, omdat het bedrijven in staat stelt de veranderende wereld op een positieve manier te verkennen. “De context waarbinnen bedrijven hun business uitrollen, zal de komende jaren drastisch veranderen”, meent hij. “In een wereld die steeds complexer en meer digitaal wordt, is nieuwsgierigheid geen luxe, maar een pure noodzaak. Vergelijk het met Alice in Wonderland. Wil je als organisatie in Wonderland overleven, dan moet je je als Alice gedragen. Daarom mag je niet te veel vertrouwen op de zaken die je in het verleden hebt geleerd. Nieuwsgierigheid is een superkracht die je alert houdt en helpt om zaken continu in vraag te stellen. Net zoals bedrijven vandaag de Net Promotor Score (NPS) gebruiken om de klantentevredenheid te meten, stel ik voor de Net Curiosity Score als KPI te introduceren. Die kan als maatstaf dienen voor hoe nieuwsgierig een organisatie is naar haar klanten, de markt en de bredere maatschappelijke trends.”

Waarom deze score vandaag belangrijker is dan ooit? “Omdat nieuwsgierigheid bedrijven ertoe aanzet niet alleen reactief, maar vooral proactief te handelen”, legt Rik Vera uit. “In een wereld waar veranderingen exponentieel toenemen, is nieuwsgierigheid de sleutel om voorop te blijven lopen. Bedrijven die actief nieuwsgierig zijn, kunnen sneller innoveren en beter anticiperen op de behoeften van de klant. Besef daarbij dat ‘tijd’ vaak het meest waardevolle bezit van je klant is. Als je het leven voor je klant sneller, gemakkelijker, eenvoudiger en aantrekkelijker kunt maken, dan scoor je gegarandeerd. Denk maar aan het succes van Uber, die de taxiwereld verstoorde omdat het een makkelijk en snel alternatief bood. Of aan de digitale camera’s en daarna de smartphone, die de analoge camera’s van het toneel deden verdwijnen.”

Datagedreven ecosystemen

Verder lanceert Rik Vera een oproep aan bedrijven om te evolueren naar ecosystemen die niet alleen efficiënt, maar ook datagedreven zijn. “Data zijn het nieuwe goud”, stelt hij. “Bedrijven moeten dan ook leren hoe ze dat goud kunnen delven en optimaal kunnen inzetten om waarde te creëren voor hun klanten.”

Hij voegt eraan toe dat de kern van een effectief ecosysteem een gezonde bedrijfsinfrastructuur is, maar verder moet gaan dan dat. Dat kan door data te verzamelen, te delen en om te zetten in inzichten. Vervolgens moeten die inzichten worden vertaald naar producten en diensten die klanten echte waarde bieden. Daarbij introduceert Rik Vera het concept van het ‘dubbele vliegwiel’: “Hoe meer data uit je applicaties je verzamelt, hoe beter je platform zal worden. En hoe beter je platform is, hoe meer data je zal genereren. Weet wel dat het je behoorlijk wat energie zal kosten om zo’n dubbel vliegwiel te starten, maar als het eenmaal draait, zorgt het voor een extra superkracht.”

Mix van digitalisering en menselijkheid

Hoewel technologie in de toekomst een cruciale rol zal spelen, mogen we volgens Rik Vera nooit vergeten dat mensen uiteindelijk nog steeds het middelpunt van elke organisatie moeten vormen. “De volgende generatie zal zeker en vast digitaal zijn, maar ook nog steeds heel menselijk”, zegt hij. “Mensen zullen nog steeds – en misschien meer dan ooit – herkend willen worden, persoonlijke ervaringen wensen en het gevoel willen dat ze belangrijk zijn. Bedrijven die relevant willen blijven, moeten dus zowel technologisch geavanceerd als emotioneel intelligent zijn.”

Tot slot vat Rik Vera het krachtig samen: “Relevant blijven in 2040 begint vandaag. Daarom is het belangrijk de spannende reis naar die tijd nu al aan te vatten. Een ‘walk in the park’ zal het niet worden, maar gelukkig kun je je superkrachten ontwikkelen. En zorg dat je afraakt van je ‘kryptoniet’. Ontwikkel vooral een gezonde nieuwsgierigheid naar zaken die op ons afkomen, naar technologieën, maar vooral naar je klanten. Besef dat bedrijven die die nieuwsgierigheid niet aan de dag leggen, zullen achterblijven. Hoog tijd dus om te bepalen wat jouw Net Curiosity Score is.”

TC