Huzarenstuk voor covidvaccins

Pfizer is een multinational met hoofdzetel in New York. In de jaren vijftig van de vorige eeuw bouwde het concern in Brussel een eerste zusterbedrijf in Europa. Kort daarop begon de uitbreiding in ons land. Vandaag is België vier Pfizer-entiteiten rijk: twee in Brussel, één in Zaventem en één in Puurs. Die laatste viert volgend jaar zijn zestigste verjaardag. “Puurs is veruit onze grootste Belgische vestiging”, zegt Wim Frateur, senior manager engineering bij Pfizer Puurs. “De Belgische hoofdzetel en de commerciële afdeling bevinden zich in Elsene. In Zaventem huist de logistiek. Daar vindt de organisatie van de volledige supply chain plaats. Ook onze medische tak is daar gehuisvest. In Anderlecht voeren we een deel van de klinische testen uit in de Pfizer Clinical Research Unit. Daarnaast beschikken we over een verdieping op de universiteitscampus van het Erasmusziekenhuis.”

Injecteerbare geneesmiddelen

Pfizer Puurs is ontstaan uit Upjohn en Pharmacia. In 1963 liet Upjohn op de locatie langs de Rijksweg een bedrijf bouwen voor de productie van farmaceutische producten. De activiteiten groeiden gestaag en Pharmacia kwam erbij, waardoor de naam veranderde in Pharmacia & Upjohn. Later nam Pharmacia Upjohn volledig over. In 2003 kwam Pharmacia op zijn beurt in handen van Pfizer, toen al wereldwijd een van de grote spelers in de farmaceutische sector. Drie jaar voordat Pfizer naar Puurs kwam, was al beslist de productie daar toe te spitsen op steriele of injecteerbare geneesmiddelen. “Voordien maakten we een deel van de producten die gerelateerd waren aan poeders, tabletten en zalven”, vertelt Wim Frateur. “De productie daarvan gebeurt niet meer in België. Strategisch gezien was het een goede beslissing om in Puurs honderd procent te focussen op inspuitbare geneesmiddelen en vaccins, die volledig steriel zijn.”
 
Intussen is het bedrijf blijven groeien. Op de hoogtechnologische site in Puurs produceerde Pfizer voor de komst van het coronavaccin jaarlijks al meer dan 400 miljoen dosissen steriele geneesmiddelen. “Vorig jaar hebben we daar voor covid nog enkele honderden miljoenen dosissen aan toegevoegd. Want de productie van de andere 400 miljoen hebben we niet stopgezet, maar hooguit heel beperkt verminderd omdat de ‘safety stocks’ dat soms toelieten”, vervolgt Wim Frateur. Anders gezegd: Pfizer Puurs moest de productie vliegensvlug enorm opschroeven. “We zijn erin geslaagd een gigantisch volume covidvaccins te maken. Dat heeft de site in Puurs extra naamsbekendheid gegeven. Ik denk dat we terecht mogen stellen dat we als site een wereldwijde sleutelrol hebben gespeeld in het volledige covidverhaal. Wij hebben een trackrecord neergezet als betrouwbare leverancier die bovendien snel op de markt kon komen.”

Export naar 170 landen

Het covidvaccin is vandaag nog altijd een van de belangrijkste producten van Pfizer Puurs. Maar daarnaast maakt het bedrijf ook andere steriele geneesmiddelen die het afvult in ampullen, flesjes of spuiten. Het verscheept die naar 170 landen. “Dertig procent van onze producten gaat naar lage-inkomenslanden. We hebben samenwerkingsverbanden met, om er twee te noemen, Gavi en Unicef”, zegt Wim Frateur. Gavi is een publiek-private vaccinalliantie die als doel heeft de toegang tot vaccinatie in arme landen, vooral voor kinderen, te vergroten. Unicef is het kinderfonds van de Verenigde Naties. “Een van de belangrijkste producten die we in Puurs maken, is de prikpil voor geboortebeperkingsprojecten in lage-inkomenslanden of ontwikkelingslanden. Wat we ook volop maken, zijn vaccins tegen pneumokokken en andere longziekten.”
 
De productiesite in Puurs kende de voorbije jaren een snelle groei. Voor de pandemie telde Pfizer Puurs 2.800 medewerkers, ruim het dubbele van tien jaar eerder. Vandaag zijn er vierduizend medewerkers aan de slag. De groei van het bedrijf was al jaren aan de gang, nog voor er sprake was van het coronavaccin. “Tijdens corona was er een grote instroom aan medewerkers. Dat was nodig, maar niet evident. We hebben heel wat mensen moeten aanwerven om alles te kunnen realiseren”, aldus Wim Frateur.

Risicovolle voorbereiding

Dat alles in sneltreinvaart is moeten gebeuren, zegt ook Mietje De Volder, supply chain product lead bij Pfizer Puurs. “Begin mei 2020 kwam het bericht dat we betrokken zouden worden bij het productieproces voor het vaccin. Op dat moment zijn we via een kernteam dat heel nauw verbonden is met de directie in een heel snel tempo gestart met voor te bereiden en te kijken wat nodig was. Dat was op dat moment volledig ‘at risk’, omdat we nog onvoldoende wisten wat het effect zou zijn van het vaccin in de klinische studies. We wisten niet of ons vaccin effectief en veilig zou zijn. Daarom was het afwachten of de overheden ons zouden volgen.”
 
Toch begon Pfizer Puurs al heel wat zaken voor te bereiden. “We zijn snel gestart met investeringen in infrastructuur”, vertelt Mietje De Volder. “We moesten het vaccin op zeer lage temperatuur kunnen opslaan. Er waren nieuwe vullijnen en verpakkingslijnen nodig. We moesten ook veel nieuw personeel rekruteren. We zijn direct in actiemodus geschakeld. Er waren toen vier kandidaat-vaccins op basis van verschillende processen, grondstoffen en concentraties. Voor elk van die vier kandidaten moesten wij klaar zijn. Want op het moment van groen licht moesten we meteen beginnen produceren.”

Gesteund op eerdere ervaring

“Hoe zijn we erin geslaagd om dat op zo’n grote schaal te doen? We startten niet van scratch”, zegt Mietje De Volder. “Vóór de pandemie was Pfizer wereldwijd al een van de grootste producenten van vaccins. Door onze jarenlange ervaring bij de productie van verschillende aseptische geneesmiddelen en vaccins hebben we de expertise opgebouwd die nodig was om het coronavaccin te produceren.”
Samen met het wereldwijde Pfizer-netwerk is Pfizer Puurs een expertisecentrum voor kiemvrije productie, complexe supply chains en cold chain management. “Maar dat ons covidvaccin bij min 70°C moet worden bewaard en vervoerd, was geen evidentie. We konden wel terugvallen op onze ervaring met leveringen onder gecontroleerde temperatuur in alle uithoeken van de wereld, maar dat was tot min 20°C. Op die ervaring hebben we gebouwd om van het covidvaccin een succes te maken, want de complexiteit van die supply chain konden we vergelijken.”

Aangepaste logistiek

“Het aspect min 70°C in de volledige supply chain was wel iets nieuws”, voegt Wim Frateur eraan toe. “Ook de over het hele land verspreide distributiepunten moesten we op min 70°C beleveren. Dat gebeurt met speciale transportcontainers. Dat zijn geïsoleerde boxen met droogijs waarin vaccins tien dagen lang op een temperatuur van maximaal min 70°C bewaard kunnen blijven.” Door de complexiteit van die extreem lage temperatuur is de distributie anders moeten verlopen dan gebruikelijk voor Pfizer Puurs. In principe werkt Pfizer met grote distributiecentra waar het zijn producten heen brengt en vanwaar ze vervolgens tot bij de klant geraken.
 
“We hebben de covidvaccins via passieve containers rechtstreeks naar gebruikspunten verdeeld: ziekenhuizen en grote vaccinatiecentra. De tussenschakel, de grote distributiecentra, hebben we ertussenuit gehaald. We hebben van onze site dus rechtstreeks aan detaildistributie gedaan”, geeft Mietje De Volder aan. “Transport op min 20°C is vrij courant voor voeding”, gaat Wim Frateur verder. “Je kunt daar standaardvrachtwagens voor inhuren. Bij min 70°C spreek je onder meer over vloeibare stikstof die nodig is om de temperatuur te kunnen garanderen. Daarvoor is bovendien een digitale tool met een alarmsysteem ontwikkeld, zodat wij uit Puurs 24 uur op 24 de temperatuur konden opvolgen. Ondertussen zijn we aan vaccinvarianten bezig die gedurende een bepaalde tijd op koelkasttemperatuur bewaard kunnen blijven.”

Project Lightspeed

Het transport en de verdeling van de covidvaccins op min 70°C was nieuw voor Pfizer Puurs, maar de grootste uitdaging was de snelheid waarmee het volledige proces moest verlopen. Pfizer heeft het in dat verband over Project Lightspeed. In een recordtempo zijn heel wat digitale oplossingen gecreëerd voor de basissystemen. Om dat project gerealiseerd te krijgen, zijn drie installaties gebouwd om het mNRA-vaccin snel en zonder kwaliteitsverlies te ontwikkelen. Messenger RNA is een technologie die in cellen een genetische boodschappenlijst aflevert, waardoor die cellen zelf therapeutische eiwitten aanmaken.
 
“Normaal is er twee jaar nodig om zo’n technologie te ontwikkelen. Wij hebben dat nu in honderd dagen klaargespeeld omdat er overal – bij leveranciers, overheden, wetenschappelijke instellingen – een enorme ‘sense of urgency’ was. Iedereen wilde deel uitmaken van de oplossing”, vertelt Wim Frateur. De eerste commerciële loten heeft Pfizer in de loop van oktober 2020 geproduceerd. Maar tussen mei en oktober legde het bedrijf in recordtempo het voorbereidende traject af. “Er was geen voorraad”, aldus Mietje De Volder. “We werkten met alles just in time. De grondstof werd ons vaak overdag aangeleverd, om dezelfde dag ’s avonds al in productie te gaan. Het was een logistiek huzarenstuk. Er is dag en nacht gewerkt, zeven dagen op zeven. Met veel enthousiasme bovendien, niet alleen in de productie, ook bij de leveranciers. De maatschappelijke relevantie voor wat we aan het doen waren, was dan ook gigantisch. Het was een unieke situatie en een unieke ervaring. En uiteindelijk hebben die samenwerking en extra inspanningen van iedereen geresulteerd in een vaccin dat eind 2020 af was.”

Iedereen gefocust op hetzelfde doel

“Een pandemie helpt om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen”, zegt Mietje De Volder. “Hebben we andere prioriteiten gekozen? Neen. We willen nog altijd de juiste therapeutische doorbraken bij onze patiënt brengen. Maar iedereen is sterk gefocust op hetzelfde doel, wat een enorme dynamiek geeft. Je kunt er ook voor zorgen dat al die partijen mooi op één lijn zitten. Iedereen sluit heel snel aan. Zo kun je jouw proces, dat anders jaren duurt, op zo’n verkorte periode realiseren. Dat is voor mij toch een van de belangrijkste lessen. Als alle partijen aan hetzelfde zeel trekken, dezelfde focus hebben, kunnen wij op mondiaal vlak heel snel grote stappen zetten. We hebben zaken gerealiseerd die we voordien nooit voor mogelijk hadden gehouden.” Het leverde Pfizer Puurs alvast de award voor Technisch Team van het Jaar 2022 op, toegekend door Bemas, de Belgische maintenance-vereniging. 
 
“We kunnen niet voorspellen wat de toekomst brengt, maar we mogen niet vergeten dat we ons nog altijd in de pandemie bevinden”, besluit Mietje De Volder. “De lancering van een nieuwe variant vaccins voor covid is begonnen. Onze prioriteit blijft het covidvaccin, maar daarnaast werken we natuurlijk ook aan nieuwe innovatieve therapieën.”

GD