Efficiënter naar een tweede leven

Recupel werd in 2001 door de elektro-industrie in het leven geroepen. De organisatie kwam er in de eerste plaats als antwoord op de invoering van de aanvaardingsplicht voor elektrotoestellen in 1999. Dat houdt in dat elk bedrijf dat een elektr(on)isch toestel op de Belgische markt brengt, verantwoordelijk is voor de terugname van het toestel als het afgedankt wordt.

De vzw wordt gefinancierd door de Recupel-bijdragen. Die bijdragen worden gebruikt voor de inzameling, het transport en de recyclage van afgedankte elektrotoestellen in België. Voor de regie van die totale cyclus staat een dertigtal mensen in. Daarnaast zijn zo’n 1.200 jobs, bij de transporteurs bijvoorbeeld, direct afhankelijk van de activiteiten van Recupel. Recupel zorgt verder voor de sensibilisering van consumenten en voor controles en audits. “In tegenstelling tot de meeste andere landen controleren wij onze leden op de juistheid van hun aangiftes. Ook de rapportages van de recycleerders die met ons samenwerken worden regelmatig door ons gecontroleerd”, aldus Bruno Fierens.

Van consument tot verwerker

Recupel verzamelt het elektr(on)isch afval via zeer diverse inzamelpunten (zie kader). In totaal kan Recupel rekenen op zo’n 5.500 collectiepunten. In 2015 werd zo maar liefst 108.368 kilogram afval ingezameld, goed voor bijna tien kilogram per inwoner. Het aantal toestellen dat jaarlijks wordt opgehaald – momenteel zo’n 27 miljoen – zit nog steeds in de lift. Het opgehaalde gewicht stijgt minder snel, aangezien veel toestellen – denken we maar aan tv’s – steeds minder wegen.

Vanuit de collectiepunten worden de afgedankte toestellen naar de verschillende overslagpunten gebracht. Dagelijks rijden 120 à 150 vrachtwagens naar die centra, waar de toestellen in verschillende fracties worden verdeeld. “Door de manier waarop goederen worden ingezameld, is gelukkig al veel voorgesorteerd. Zo halen we ‘groot wit’ en ‘koel-vries’ als losse stuks op. We gebruiken aparte boxpallets voor tv’s en monitoren enerzijds en voor de overige toestellen anderzijds. In de overslagcentra zetten we die dan netjes per fractie bij elkaar”, vertelt Els Verberckmoes.

Per provincie heeft Recupel één overslagcentrum, waarvoor telkens één transporteur verantwoordelijk is. Van daaruit worden de toestellen per fractie af gevoerd naar gespecialiseerde verwerkingsbedrijven. Daar zorgen de verwerkers dat ze ‘gedepollueerd’ worden, door gevaarlijke elementen zoals batterijen te verwijderen. Uiteindelijk zal van het toestel gemiddeld 90% tot een nieuwe grondstof worden gerecycleerd. In totaal doet Recupel een beroep op een tiental, vrijwel allemaal Belgische verwerkers.

​Focus op transportkosten

Een van de duurste schakels in deze supply chain is wel het transport van al die toestellen. “De optimalisering van ons transport is dan ook cruciaal om onze manier van werken zo kostenefficiënt mogelijk te houden”, zegt Bruno Fierens.

“Voor alle duidelijkheid, optimalisering is pas mogelijk vanaf het collectiepunt. Wij weten immers niet wanneer de consument zijn toestel precies naar een collectiepunt zal brengen. Dat maakt een goede forecasting lastig. Zo weten we wel dat in de kerstvakantie de volumes stijgen, omdat mensen dan tijd hebben om op te ruimen. Maar als het die periode hard vriest, zullen ze hun bezoek aan het containerpark toch weer uitstellen”, voegt Els Verberckmoes eraan toe. “Het is het collectiepunt dat laat weten dat we zaken kunnen komen ophalen. We werken niet met vaste ophaalrondes, dus zij geven altijd de trigger. Daarbij geven ze meteen ook door welke fracties opgehaald moeten worden en wat de volumes zijn.”

Recupels logistieke applicatie, ontwikkeld door Locutus Software, neemt alle orders binnen en evalueert die. Vervolgens worden aan het order een transporteur en een bestemming toegekend. Het transport van de collectiepunten naar de overslagpunten verloopt via fijnmazige transporten. Naar de verwerkers toe wordt met bulktransporten gewerkt. Op locatie worden recipiënten steeds gewisseld. Als volle boxen worden opgehaald, komen er dus steeds lege voor in de plaats.

Kortere routes via OptiWEEE

De routeoptimalisering die Recupel samen met Conundra doorvoerde, heeft met name de manier waarop fijnmazige transportopdrachten worden toegekend grondig door elkaar geschud.
Els Verberckmoes: “Vroeger kregen de transporteurs elk hun pakket fijnmazige transportopdrachten en daar maakten zij zelf melkrondes van. Zij moesten er enkel voor zorgen dat hun opdrachten binnen de drie werkdagen werden uitgevoerd. Daarbij kreeg elke transporteur forfaitaire stopkosten per collectiepunt. Of ze nu 40 kilometer of 500 meter moesten rijden tot het collectiepunt, maakte dus niets uit. Daarbovenop kregen ze een prijs per unit die ze behandelden.”

Een drietal jaar geleden werd die manier van werken grondig geanalyseerd met Conundra, op wiens logistiek advies Recupel al jaren een beroep doet. “Toen zijn we tot de vaststelling gekomen dat de samenwerking met onze transporteurs beter, sneller en goedkoper kon”, klinkt het. “Het project dat daarop volgde, hebben we OptiWEEE gedoopt, waarbij WEEE staat voor Waste Electric & Electronical Equipment. De basis van OptiWEEE is de routeoptimaliseringssoftware OptiFlow van Conundra.”

Voor de eigenlijke implementatie moest Recupel wachten tot juni vorig jaar. De organisatie sluit immers contracten van drie jaar met transporteurs en binnen die termijn kan niets fundamenteel worden gewijzigd.
Bruno Fierens: “Dat heeft ons wel tijd gegeven om een en ander goed voor te bereiden. De integratie met onze logistieke applicatie was ook niet evident. Maar toen het startschot eenmaal werd gegeven, ging het allemaal vrij snel. Conundra moest uiteraard rekening houden met onze heel specifieke omgeving maar mede dankzij de goede voorbereiding hebben we net na de implementatie maar weinig kinderziekten gekend.”
 
Nog steeds krijgt de transporteur een pakket met de transportopdrachten die de laatste 24 uur zijn binnengekomen, maar het is Recupel die nu met de optimaliseringsmotor van Conundra alle melkrondes nauwgezet uitstippelt. Aan de basis van de uiteindelijke route en volgorde liggen optimaliseringsalgoritmes en heuristieken. Wiskundig gezien krijg je zo nooit dé ideale oplossing, maar je krijgt wel in korte tijd een zeer goed voorstel. Daarbij zie je de tool steeds kleinere transportlussen maken, zodat het aantal af te leggen kilometers steeds kleiner wordt. Er wordt rekening gehouden met heel veel verschillende factoren: niet enkel de kilometers, maar bijvoorbeeld ook de openingstijden van winkels, de capaciteit van de wagens, over welk soort wegen wordt gereden, enzovoort. In principe kan de software eindeloos optimaliseren, maar als bijna geen verbetering meer mogelijk is, komt er een voorstel uit het systeem, dat Recupel visueel kan controleren en goedkeuren.

“Wij laten de transporteur dus weten welke route hij het best neemt en hoeveel vrachtwagens hij nodig heeft om de klus te klaren”, zegt Els Verberckmoes. “Op basis van de kilometers die wij berekend hebben, krijgt hij een kilometervergoeding. Het staat hem natuurlijk vrij om een andere volgorde te kiezen, maar dan is dat zijn verantwoordelijkheid.”

Intussen zijn we één jaar verder en Recupel betaalt 10% minder transportkosten. “Op basis van de feedback van de transporteurs weten we dat veruit de meeste ons advies volgen. Ze hebben de nieuwe manier van werken ook vrij snel geaccepteerd, aangezien we hen automatisch altijd de meest optimale – en dus de voor hen meest voordelige – route voorstellen”, voegt Bruno Fierens toe.

Bij de toekenning van bulktransporten speelt OptiWEEE een iets andere rol.
Els Verberckmoes: “Die transporten worden anders geregeld. Die orders laten we ook 24 uur in één grote pot samenkomen en dat volume verdelen we dan tussen de verschillende verwerkers. Bij die verdeling moeten we rekening houden met de afgesproken quota. In het contract met de verwerkers is namelijk afgesproken welk percentage zij krijgen per fractie die we inzamelen. Hier zal de optimaliseringsmotor de transporten selecteren die zo dicht mogelijk bij de verwerker liggen én tegelijk rekening houden met die quota, zodat ook hier zo weinig mogelijk kilometers worden afgelegd.” 

Plannen voor verdere optimalisering

Vandaag is de optimaliseringssoftware helemaal stabiel. “Na de opstart was de grootste uitdaging wel de intrede van de kilometerheffing dit jaar. We hebben besloten om de transporteurs te vergoeden op basis van de stukken die belast zijn in de routes die we maken. Zeker de tijdsdruk was voor Conundra best pittig om ook die kilometerheffing in de oplossing mee te nemen”, zo luidt het.

Intussen wordt volop aan verdere optimaliseringsslagen gedacht. “Zo hebben we eraan gedacht op de bulktransportopdrachten 48 uur in plaats van 24 uur op te sparen”, illustreert Els Verberckmoes. “Dat maakt de kans dat er transportopdrachten dichtbij de verwerker liggen immers groter. Maar tegelijk zou dat een negatieve impact op de dienstverlening aan onze collectiepunten kunnen hebben. Daarom zijn we nu met Conundra ook een andere piste aan het bekijken. We kunnen bijvoorbeeld aan onze 24 uur vasthouden, maar binnen een bepaalde tijdsspanne wel transporten meenemen die we zeer binnenkort verwachten. Van bepaalde punten kunnen we immers vrij goed inschatten wanneer er een aanvraag zal worden gedaan. Natuurlijk moeten we er daarbij ook over waken dat de veranderingen niet te bruusk verlopen voor de verwerker. Want hij moet uiteindelijk nog steeds de volumes die op hem afkomen meester kunnen. Samen met Conundra maken we momenteel die evenwichtsoefening. Maar sowieso moeten we weer op de nieuwe contractperiode wachten, willen we die volgende stap implementeren.”
 
Een andere mogelijkheid die Recupel momenteel bekijkt, is of het de combinatie van containers niet naar zich toe kan trekken. “De regel is dat we van de grote apparaten twee volle containers per transport weghalen. Aangezien niet alle locaties plaats hebben voor twee containers, wordt voor die locaties – in samenspraak met ons – toch telkens één container afgevoerd. Aangezien één container transporteren verhoudingsgewijs een stuk duurder is dan twee tegelijk, zal de transporteur meestal de container ophalen en ergens parkeren tot hij een andere opdracht krijgt, zodat hij ze allebei tegelijk kan afvoeren. We willen nu samen met Conundra analyseren of het interessant is om die optimalisering ook op ons te nemen”, luidt het.

“En ongetwijfeld zullen er in de toekomst nog opportuniteiten opduiken. Maar we willen ook niet te snel gaan”, besluit Els Verberckmoes. “Het is goed te beseffen dat we nu een solide basis hebben waar we verdere optimalisering aan kunnen koppelen naargelang de nieuwe inzichten die we continu verwerven.”

Kader: De verschillende wegen naar Recupel

Elektr(on)isch afval kan op verschillende manieren bij Recupel terechtkomen. Het grootste deel wordt door de consument naar het containerpark gebracht. Veel containerparken zijn aangesloten bij een intercommunale, die regelmatig de parken leegmaken en naar een centrale locatie brengen, waar Recupel de toestellen kan ophalen.

Een ander belangrijk inzamelpunt zijn de retailers, waar consumenten oude toestellen naar terugbrengen wanneer ze er een nieuw kopen. Vandaag zet Recupel ook hard in op de inzameling op zogenaamde ‘RecyclePunten’. Dat zijn meubels die je bijvoorbeeld bij supermarkten vindt en waar consumenten hun klein elektro en lampen kunnen droppen. Daarvoor werkt Recupel nauw samen met Bebat, dat instaat voor de recyclage van batterijen. Intussen telt Recupel in België ruim 1.800 RecyclePunten. Tegen eind dit jaar moeten dat er 2.300 zijn.

Daarnaast heeft Recupel afspraken met Kringwinkels. Wat hergebruikt kan worden, verkoopt De Kringwinkel opnieuw. De hopeloze elektrogevallen sluist De Kringwinkel door naar Recupel. Tot slot kunnen bedrijven die zelf afgedankt elektro hebben, zichzelf als collectiepunt opgeven. Een van die bedrijven is bijvoorbeeld het federaal parlement. Op zulke collectiepunten vindt minstens vier keer per jaar een ophaling plaats.