Verstoring in de supply chain vandaag

Bij de aanvang van de pandemie, toen er nog geen covidvaccin beschikbaar was, dachten veel ondernemingen het opportuun hun voorraden laag te houden, waardoor ze minder begonnen te bestellen, ook al om cashflows te beschermen. In veel markten was de vraag ook spectaculair gedaald, zodat dat een logische reactie leek. Maar toen de economie in de zomer van 2020 opnieuw aantrok en er in het najaar een vaccin voorhanden was, zijn de ondernemingen allemaal samen beginnen bestellen omdat de voorraden in de logisteke ketens leeg getrokken waren. Dat zorgde voor veel druk bij leveranciers en in feite bij alle partijen in verschillende ketens. Op die manier ontstonden tekorten, nog aangewakkerd door gesloten fabrieken in grote delen van de wereld, en zeker in China, als gevolg van covidmaatregelen.
 
Vandaag zien we een omgekeerde trend: er is veel voorraad en we komen zelfs magazijnruimte te kort. De vraag is evenwel of we de juiste voorraad aan het aanhouden zijn en of we straks niet weer met zijn allen zullen beginnen te bestellen als de voorraden eenmaal wat lager zijn. In de markt van de computerchips, bijvoorbeeld, hebben de producenten hun afzetmarkten tijdens covid – toen de klassieke afnemers hun producten minder nodig hadden – verlegd naar nieuwe klanten en toepassingen. Intussen bevindt de vraag van de vroegere klanten zich weer op het normale niveau. Alleen is de vraag nu dermate hoog dat producenten last hebben om te volgen.
 
De verstoring door covid en het eraan gekoppelde opslingereffect zouden vandaag grotendeels uitgewerkt moeten zijn. Maar toch zitten we in heel wat markten nog met tekorten. Als je natuurlijk een cruciaal stuk mist om je product af te werken, kun je het niet maken. En daarmee worden we nu massaal geconfronteerd bij bijvoorbeeld de levering van wagens of magazijntoestellen, waar de levertermijn tot meer dan een jaar kan oplopen.

​Einde van de globale supply chain?

Door de diverse verstoringen is de druk op de supply chains groot, en dan vooral op de ketens met productie in het Verre Oosten en consumptie in Europa en Noord-Amerika. Langere ‘lead times’ versterken het opslingereffect bij marktveranderingen. We zien echter dat de lage productiekosten in het Verre Oosten in de winst/verlies-rekening niet opwegen tegen de kosten voor het aanhouden van voorraad, zelfs niet met hogere rentekosten. Het einde van de globale supply chain lijkt dus nog niet meteen in zicht.

​‘Near shoring’ en ‘dual sourcing’

Ondernemingen werden, ook al op basis van het onderzoek van het team van professor Boute, aangemoedigd om duaal inkopen (dual sourcing) op te zetten, en dus een tweede, complementaire leverancier te vinden voor de nodige componenten. In veel gevallen is het moeilijk een complementaire leverancier te vinden, zodat je soms eindigt met meer eindproduct en dus impact op de voorraad. En als je die complementaire leverancier hebt gevonden, hoeveel ga je dan bij wie bestellen? Uit het onderzoek bleek dat de meeste ondernemingen nog steeds het gros van hun volumes uit het Verre Oosten bleven halen en lokaal een klein deel van de volumes gingen vastleggen om meer toeleveringszekerheid te kunnen inbouwen. Die oefeningen zijn vandaag bij veel ondernemingen aan de gang.
 
Maar de problematiek beperkt zich natuurlijk niet tot de ‘tier 1’ leveranciers. Bij hen kun je dichter bij huis inkopen, maar vaak zijn ze afhankelijk van ‘tier 2’ en ‘tier 3’ leveranciers die dikwijls verder af zitten. Controle en visibiliteit krijgen op tier 2 en tier 3 is al vele jaren onderwerp van lezingen, analyses en aanbevelingen, maar blijkt in de praktijk toch niet zo eenvoudig. Het is alleszins een feit dat aankopen met kortere lead times zijn effect heeft op supply chain ‘resilience’, maar tier 2 en tier 3 leveranciers vallen daar meestal niet onder. Zij zijn vatbaar voor alle genoemde disrupties en vaak zijn de huidige tekorten in de markt ook daar terug te vinden, zo blijkt. We roepen al twintig jaar dat we supply chain visibiliteit moeten inbouwen en verder moeten kijken dan onze klanten en directe leveranciers. Weer iets wat in de praktijk erg moeilijk realiseerbaar blijkt.
 
Deze maatregel moet voor meer evenwicht zorgen, maar toch zijn we nog niet van het opslingereffect verlost. We blijven immers zitten met volle magazijnen en tekorten aan materialen. Er is duidelijk meer nodig.

​Supply chain resilience in productontwerp

Momenteel loopt een project, in samenwerking met Flanders Make, rond het inbouwen van supply chain resilience in productontwerp. Doel is proactief te zijn en de mogelijke supply chain problemen al bij het ontwerp van de producten trachten in te schatten. Voor materialen die uit bepaalde landen komen, kan dat vrij eenvoudig via analyse en inschatting van de geopolitieke situatie. Al bij het ontwerp worden risico’s in kaart gebracht en worden voor kritische materialen of materialen met hoge disruptiekosten op voorhand alternatieven of oplossingen gezocht. Reslience inbouwen is dan mogelijk door naar alternatieven te zoeken, al dan niet met duaal inkopen of het productontwerp te veranderen. Maar daarmee gaan natuurlijk ook kosten gepaard. Een ontwerper moet een product ontwerpen dat aan de specificaties voldoet, maar dat ook aan een bepaalde kostprijs kan worden gemaakt. En de alternatieven, zeker met dichterbij aankopen, zijn dikwijls duurder. Er moet dus een afweging worden gemaakt tussen reageren op tekorten en disrupties of duurder aankopen en betrouwbaarder en stabieler werken.
 
Robert Boute stelt dat we dat als een verzekering moeten zien. Daarvoor betalen we ook elk jaar, zonder dat we ze noodzakelijk aanspreken. Bij resilience geldt in feite hetzelfde: je betaalt meer, maar je kunt het beter onder controle houden. Het blijft een grote uitdaging om daarin een correcte balans te vinden.

​Europa werkt opslingeren in de hand

Europa neemt nu initiatieven om zelf batterijen en chips te beginnen bouwen. Los van het feit dat daarmee de tekorten en problemen op korte termijn niet opgelost zijn, werkt dat voor bepaalde materialen erg ‘vraagopstootgevoelig’. Het is een strategie die op korte termijn opslingeren en tekorten in de hand werkt, met de gekende gevolgen van dien.
 
Zo leggen veel landen op dat er niet meer met stookolie of gas mag worden verwarmd, maar wel met warmtepompen of elektriciteit. Die machines hebben chips nodig, en daarvan is de supply nu al verstoord. Waar gaan we die pompen produceren en halen? En wat met de onderdelen als chips, een markt die nu al onder druk staat?
 
Hetzelfde effect met batterijen, nodig voor de verplichte overgang naar elektrische auto’s. Dat geeft een opstoot in de vraag naar componenten om batterijen te bouwen, los van het feit of we tegen de deadline wel voldoende capaciteit in de markt zullen hebben om die batterijen te produceren.

​We moeten het slim spelen

Er is geen ‘free lunch’, dus we zullen het slim moeten spelen, willen we de huidige situatie in veel markten kunnen beheersen. Dat wil zeggen dat we moeten gaan nadenken over de behoefte aan resilience per segment. En voor elk segment zullen we een maatoplossing moeten uitwerken. Voor bepaalde componenten kan dat betekenen dat we een soort ‘verzekering’ zullen moeten nemen door duurder maar betrouwbaarder te sourcen. De langere levertermijnen zijn het probleem, zij werken verstoringen in de hand.
Zijn we te afhankelijk geworden van forecasts? Misschien wel, maar we weten dat de forecast altijd verkeerd is en dat we dus snel moeten kunnen schakelen. Snel reageren vraagt dus korte lead times. Maar dat komt met een kostprijs.