Van consolidatie tot zonering

Bond Beter Leefmilieu becijferde dat logistiek een kwart van de stedelijke transportuitstoot van CO2 vertegenwoordigt. Hoewel logistiek dienstverleners slechts tien tot twintig procent van alle afgelegde kilometers voor hun rekening nemen, staan ze in voor dertig tot vijftig procent van andere emissies zoals stikstof en fijn stof. Dat leidt tot conflicterende belangen bij beleidsmakers en transporteurs. Hoe zorg je voor een goede bevoorrading van de winkels en de consument terwijl de stad bereikbaar, gezond en leefbaar blijft?

Alex Van Breedam ziet die problematiek allerminst afnemen. “E-commerce binnen een stedelijke context wint nog altijd aan belang”, weet hij. “Het gaat er voor de dienstverleners om de kleinste pakjes tegen een maximale frequentie te leveren. Dat gebeurt via een gefragmenteerd ecosysteem van een groot aantal kleine en grotere spelers. Die situatie valt niet te rijmen met de vraag naar minder congestie in de stad. Om het nog complexer te maken, neemt het aantal lage-emissiezones toe.”

De expert wijst erop dat ook de retailwereld om nog meer flexibiliteit vraagt. “Waar een leverancier vroeger met één volle truck het depot bevoorraadde, splitst de retailer die levering liever in drie ‘drops’ op. Hij heeft daarbij een verlaging van de werkkapitaalkosten voor ogen, maar dat betekent meteen ook dat de transporteur op zoek moet naar andere klanten om zijn laadcapaciteit ten volle te benutten. Die bijkomende leveringen sluiten idealiter perfect aan op het vooropgestelde tijdsslot van de retailer.”

Modellen ontoereikend

Voor Alex Van Breedam is de situatie kristalhelder: “Met de huidige modellen zullen we er niet geraken. We moeten op zoek naar valabele alternatieven.” Leveringen met cargofietsen bieden een grote waarde, maar zijn tegelijk niet zaligmakend en zullen niet volstaan. “Een cargofiets kost dan wel geen brandstof, hij gaat wel gepaard met de loonkosten voor de koerier. Enkel wanneer een groot aantal bestemmingen zich op een geringe afstand bevindt, zal de businesscase echt rendabel zijn. Dat model is dus niet voor iedere business en context geschikt.”

Om het aantal transportbewegingen terug te dringen, ziet Alex Van Breedam onder meer heil in een consolidatiehub. “Met een neutraal distributiecentrum reduceer je de transportstromen aanzienlijk – al ligt de samenwerking tussen verschillende logistiek dienstverleners moeilijk. Het probleem schuilt niet in de technologie, want aan goede modellen geen gebrek. Je moet vooral een mentale drempel overwinnen. Alle partijen horen elkaar recht in de ogen te kijken en te omarmen dat de andere partij ook voordeel haalt uit een gezamenlijk initiatief. Daartoe zijn een neutrale orkestratie en ‘governance’ essentieel.”

CULT

Supply chain orkestrator Tri-Vizor hield het CULT-project boven de doopvont. CULT (Collaborative Urban Logistics & Transport) verzamelt de bestellingen voor winkelpunten en particulieren aan de rand van de stad om die dan gebundeld en duurzaam de stad binnen te rijden. Logistiek dienstverlener Bpost schakelt zijn hub en sorteercentrum Antwerpen X in. Het transport gebeurt onder meer met cargofietsen. Tri-Vizor omschrijft het zelf als een ‘Green Deal Delivery’. In 2020 stapten Danone, Delhaize, Jacobs Douwe Egberts, Pro-Duo, Proximus, Telenet en Schoenen Torfs in. Ondertussen sloten onder meer ook AS Adventure, Fnac Belgium en Vanden Borre aan. Opvallend is dat het initiatief dus ook rechtstreekse concurrenten verenigt.

Hoe meer bedrijven hun stromen in CULT bundelen, hoe minder transportbewegingen en uitstoot er zijn. “Consolidatie is cruciaal, zowel op het vlak van duurzaamheid als van prijs”, meent Alex Van Breedam. “We stelden een tabel op die helder stipuleert hoe de prijs evolueert wanneer het aantal leveringen bijvoorbeeld met tienduizend zou toenemen en er een bijkomende partner instapt. Vandaag werken we enkel samen met Bpost, maar we staan open voor bijkomende dienstverleners.”

Rol lokale overheid

Hoewel CULT mooie resultaten neerlegt, vindt Alex Van Breedam dat het verhaal nog meer potentieel biedt. Daartoe ontbreekt het evenwel aan een belangrijke factor. “Erkenning door de lokale overheden zou ons toelaten veel sneller te groeien. Ik denk in de richting van een neutraal, stedelijk consolidatiecentrum met open toegang tot een brede waaier van spelers. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest maakt nu bijvoorbeeld werk van een neutrale microhub, waar kleine koeriers de kans krijgen om hun goederen te stockeren voor de laatste mijl-leveringen.”

Dat die aspiraties realistisch zijn, illustreert de expert met de aanpak in de Noorse hoofdstad Oslo. “De stad wil haar centrum terecht niet volbouwen met consolidatiecentra voor elke dienstverlener. Ze opteert ervoor zelf een neutraal distributiecentrum op te zetten. Die mogelijkheid fungeert als wortel, terwijl een taks voor niet-duurzaam stedelijk vervoer als stok geldt.” Dergelijke neutrale rol kan een stad volgens Alex Van Breedam ook opnemen om een wildgroei van lockers te voorkomen. “Daar zie ik eveneens mogelijkheden voor een universeel systeem met open toegang”, zegt hij.

Een ander interessant voorbeeld van een collaboratieve aanpak in eigen land is de sociaal circulaire voedselhub in Antwerpen. Het doel van de voedselhub is voedsel op een duurzame en maatschappelijk verantwoorde manier in de stad te distribueren. “Dat betekent dat we ook het transport efficiënt moeten organiseren en de CO2-uitstoot moeten verlagen. Op logistiek vlak bestaat de ambitie er onder meer in overschotten te clusteren en te verwerken en daarbij optimaal capaciteit, ruimte, infrastructuur en materialen te benutten.”

Zonering

De meest ambitieuze manier om stadslogistiek duurzamer en efficiënter in te richten, omvat de opdeling van een stad in verschillende zones. Elke dienstverlener krijgt in dat geval een specifieke zone toegewezen. “De totale omzet zal voor elke dienstverlener afnemen, maar de winstmarges liggen door de toegenomen efficiëntie hoger. Wanneer ik dat idee voorleg aan CEO’s van logistieke bedrijven, weerklinkt er zeker interesse. Tegelijk hebben ze schrik voor een afgeremde groei. Het verhaal toont dus potentieel, maar het ligt niet voor de hand het in de praktijk uit te rollen”, besluit Alex Van Breedam.

KD