Onderwijs moet de lat hoog leggen

Via een leerstoel financiert een bedrijf, een vereniging of een particulier onderzoeksprojecten. De Movu Robotics-leerstoel heeft als specifiek doel de adoptie van innovatie in de logistiek te bevorderen en talenten voor de sector nog beter op te leiden. De looptijd bedraagt vier jaar. In ruil voor zijn financiële inbreng koppelt Movu Robotics, lid van Stow Group, zijn bedrijfsnaam aan de leerstoel. De onderzoeken die in het kader van de Movu Robotics-leerstoel plaatsvinden, verlopen in volledige academische vrijheid en de resultaten ervan zijn publiek, zodat ze de samenleving ten goede komen.

“Robotica en automatiseringstechnologieën zijn essentiële hulpmiddelen bij het aanpakken van de uitdagingen voor de logistieke sector in Vlaanderen en Europa”, aldus KU Leuven rector Luc Sels tijdens de inauguratie van de leerstoel. “Het gaat erom een evenwicht te vinden tussen een verbetering van de productiviteit, een beperking van de ecologische voetafdruk en het beantwoorden van de krapte op de arbeidsmarkt.”

Interactie tussen mens en machine

Dino Accoto is hoogleraar aan de faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen, binnen het departement Werktuigkunde aan de KU Leuven en lid van de RAM-divisie, wat staat voor robotica, automatisering en mechatronica. De Movu Robotics-leerstoel bevindt zich op het kruispunt van zijn expertisedomeinen. “Ik richt mij op de facetten waar machines en mensen fysiek interageren”, zegt de professor. “Het gaat dus niet om cognitieve interactie, zoals dat bijvoorbeeld bij ChatGPT het geval is. Ik zie een groot potentieel voor toepassingen waar arbeiders en machines nog nauwer samenwerken, zonder elkaar overbodig te maken. De meeste echt waardevolle manieren van mechanisatie zijn er ook altijd geweest om het werk en het leven van de mensen eenvoudiger te maken: tractors bieden meer trekkracht, vliegtuigen zorgen ervoor dat we grote afstanden snel overbruggen, enzovoort. Bij die uitvindingen bestond het uitgangspunt er nooit in de mens in alle processen te elimineren, maar wel bij te dragen tot de snelheid, veiligheid en efficiëntie.”

Professor Accoto beseft dat er altijd een zekere schrik ten opzichte van robots en automatisering zal bestaan. “Veel bedrijven probeerden al humanoïde robots te ontwikkelen of machines die zo sterk mogelijk op mensen lijken. Uiteindelijk raken die toepassingen nooit in onze dagelijkse leef- en werkgewoontes geïntegreerd”, zegt hij. “Het bekendste voorbeeld is misschien wel Asimo, een door Honda ontwikkelde robot die als een mens kan stappen. Ondanks de verschillende updates en generaties van die robot blijft hij eerder een gimmick dan een baken van productiviteit. Hetzelfde geldt voor Atlas van Boston Dynamics.”

Robots en de arbeidsmarkt

Robots vormen volgens Dino Accoto een cruciale factor binnen het arbeidslandschap van vandaag en morgen. “We kunnen niet om de mondiale megatrends van een verouderende arbeidsmarkt en een tekort aan beschikbare krachten heen. Robots helpen die lacune te vullen. Daarbij verwijs ik graag naar een onderzoek van Vanguard, dat concludeert dat technologie de behoefte aan medewerkers allerminst reduceert. De achterliggende gedachte luidt als volgt: technologie verhoogt de productiviteit. Die toegenomen productiviteit maakt op haar beurt producten en diensten toegankelijker, waardoor de vraag toeneemt en we meer produceren. Bijgevolg is de vrees ongegrond dat technologie onze jobs zal inpikken. Meer nog, automatisering zorgt er net voor dat bedrijven competitief blijven en overleven.”

Professor Accoto ziet een belangrijke rol weggelegd voor het onderwijs om robotica- en automatiseringsspecialisten voor de bedrijfswereld klaar te stomen. “Hoe belangrijk het is om als onderwijsinstelling de noden van het ondernemersveld te kennen, bewijst het Dyson Institute of Engineering and Technology”, zegt hij. “Uit de schoot van de gelijknamige stofzuigerfabrikant leidt het instituut studenten op tot technisch ontwerpers. Als onderwijsinstelling binnen ons vakgebied leid je mensen niet alleen op voor de huidige jobs, maar ook voor de rollen die vandaag nog niet bestaan. Want wat je nu als ingenieur doet, zal tijdens je loopbaan wellicht op verschillende vlakken ingrijpend veranderen. Om op toekomstige innovaties te anticiperen, moeten we investeren in de volgende generatie ingenieurs en onderzoekers die de sector naar een nieuwe golf van technologische vooruitgang leiden.”

Hoog TRL

We moeten de lat hoog leggen, meent de professor. “Wanneer je de profielen aflevert die enkel het kennisniveau halen dat al in bedrijven aanwezig is, creëer je niet de grootste meerwaarde. Ondernemingen hebben vooral nood aan alumni die hen helpen nieuwe stappen in hun ontwikkeling te zetten. Ze verwachten dat onze studenten kunnen bogen op een hoog ‘technology readiness level’ (TRL). Net daarom is het cruciaal de vinger aan de pols te houden met de bedrijfswereld. Daar hoort ook deze Movu Robotics-leerstoel bij. Onze PhD-onderzoeksprojecten en internationale connecties zorgen eveneens voor een kruisbestuiving met het werkveld.” Stefan Pieters, chief technology officer bij Movu Robotics, gaf naar aanleiding van de inauguratie van de Movu Robotics-leerstoel aan waarom het bedrijf onderzoek naar waarde weet te schatten: “Het kost je twintig procent om ervoor te zorgen dat een oplossing werkt, maar tachtig procent van de inspanningen vloeit naar het betrouwbaar maken van die toepassing voor industriële doeleinden. De uitvinding van een oplossing is dus slechts het begin.”

Wat professor Accoto enigszins zorgen baart, is de ontwikkeling van technologie om de technologie. “Hetzelfde fenomeen ervaar ik met artificiële intelligentie”, vertelt hij. Nieuwe toepassingen schieten als paddenstoelen uit de grond en krijgen via durfinvesteerders de wind in de zeilen, maar vaak vraag ik me af in hoeverre ze echt aan bepaalde noden beantwoorden. We mogen de essentie niet uit het oog verliezen en moeten altijd vertrekken vanuit de meerwaarde voor de mens, de bedrijfswereld of de maatschappij.”

Samenwerking tussen mens en robot

Het onderzoek van professor Accoto manifesteert zich vandaag binnen drie verschillende domeinen. Het eerste is haptische robots. “Dergelijke toepassingen hebben betrekking op de ontwikkeling van hardware- en softwaresystemen om een menselijke operator op korte afstand van een robot te laten werken”, legt hij uit. “Ze stellen de robot in staat zijn bewegingen aan de acties van de menselijke operator aan te passen. Op die manier vermijd je dat de robot en de mens fysiek botsen en draag je dus bij tot een veilige werkomgeving.”

Het tweede onderzoeksdomein situeert zich op het vlak van ‘human extenders’. Exoskeletten die het lichaam bij bewegingen ondersteunen, bestaan al vele jaren. Ondanks hun gunstige impact op de ergonomie en de belastingsgraad voor de medewerker, raken ze maar moeilijk in de magazijnwereld ingeburgerd. “Medewerkers voelen er zich niet altijd comfortabel bij”, verklaart de professor. “Ze geven aan dat ze te weinig bewegingsvrijheid hebben en dat het te veel tijd vergt om het exoskelet aan en uit te trekken. Wij werken aan een flexibele oplossing die de intensieve taken automatisch helpt uit te voeren, maar de medewerker voor lichte klussen autonoom laat opereren. Bijgevolg helpt dat nieuwe type intelligente robots de operators bij het uitvoeren van handmatige taken en laat het tegelijk ruimte voor flexibiliteit.”

Tot slot gaat de professor samen met zijn onderzoeksteams het potentieel van teleoperaties in de logistieke sector na. “Gezien de arbeidskrapte kan het interessant zijn om medewerkers vanuit het buitenland bepaalde taken te laten uitvoeren”, meent hij. “De drie projecten hebben als gemene deler dat ze de uitdagingen op de arbeidsmarkt helpen te beantwoorden. Ze maken het werk fysiek minder belastend en toegankelijker. Op die manier creëer je een balans tussen de noden van de medewerker en die van het bedrijf.”

KD