Met een game leer je sneller (en meer)

Onder de noemer ‘Logistics Game On’ konden de aanwezige professionals, docenten en studenten logistiek twee van de negen gedemonstreerde games ook uitproberen (zie kaderstuk). Want net daarin schuilt de grote kracht van games: dat je het zelf daadwerkelijk kunt doen en aan den lijve kunt ervaren of beleven.

Meer dan een spel

Maar eerst was er dus die inleiding door professor Lukosch, die al enkele jaren aan het hoofd staat van het Delftse Gamelab. “Daar gebruiken we games om nieuwe inzichten te verwerven, om mensen en organisaties te helpen bij hun besluitvormingsprocessen, bij leertrajecten, trainingen, enzovoort”, vertelt ze. “En we zoeken er ook uit hoe je een game moet maken of opbouwen om een bepaald effect te sorteren of een specifiek doel te bereiken.” Want serious games – de term zegt het zelf – dienen nu eenmaal een ander primair doel dan louter vermaak. Inzicht verwerven en trainen of opleiden zijn maar twee mogelijke doelen. Zo kunnen hr-professionals serious games ook aanwenden om kandidaten te werven en te selecteren.
 
“Die brede waaier aan gaming-aspecten en -toepassingen, dat is waar wij in eerste instantie wetenschappelijk onderzoek naar verrichten”, vervolgt de professor. Maar games zijn meer dan alleen een onderzoeksvoorwerp voor haar en haar team van onderzoekers. “Wij gebruiken games ook als onderzoeksmethode, om te kijken hoe mensen zich gedragen en welke besluiten ze in een bepaalde situatie of omgeving nemen, bijvoorbeeld binnen het domein van transport en logistiek. Waarna we de opgedane kennis ook weer aan dat onderzoeksdomein teruggeven.”

Spelen met de toekomst

Als het op het gebruik van serious games aankomt, is de sector van transport en logistiek meer dan ooit vragende partij. En daar zijn ook hele goede redenen voor, aldus professor Lukosch: “Het is een sector die de laatste twintig jaar meer dan 600 procent groei heeft gekend. Dat brengt vanzelfsprekend ook heel wat uitdagingen met zich mee.”
 
Zo is het nog maar de vraag of de sector dat hoge groeiritme wel kan aanhouden. De onzekerheid over de toekomst is bijzonder groot en veel vragen blijven voorlopig onbeantwoord. “Blijven bedrijven in China produceren, terwijl hun klanten hier consumeren? Moeten we steeds grotere vrachtschepen blijven inzetten? Welke impact zal de nieuwste automatiseringsgolf op de logistieke werkplek hebben?” Met name simulatiegames kunnen bedrijven letterlijk laten spelen met diverse toekomstscenario’s in een setting die de logistieke realiteit zo goed mogelijk nabootst. Dat moet hen helpen om strategieën te ontwikkelen die hen een stuk weerbaarder kunnen maken tegen die onzekere toekomst.

Samenwerking tussen concurrenten

Typerend voor de transport- en logistieke sector is ook dat het een wereldomvattend en uitermate complex ecosysteem is, met heel veel actoren. “Zowel op horizontaal als verticaal niveau is er samenwerking tussen die actoren”, merkt professor Lukosch op. “Maar steeds vaker is er ook samenwerking tussen actoren die tegelijk in concurrentie met elkaar staan.” Dat zorgt uiteraard voor spanningen, vooral gezien de hoogst competitieve omgeving waarin logistieke dienstverleners vandaag moeten opereren. Samenwerken impliceert immers dat je allerlei drempels voor communicatie en informatiedeling wegneemt en zelfs volledige bedrijfsprocessen op elkaar afstemt. Daarmee stel je jezelf per definitie nog een stuk kwetsbaarder op in een al uitdagende markt. Serious games kunnen helpen om de effecten van zo’n intensieve samenwerking te simuleren en beter in te schatten.
 
Net door die groeiende omvang en complexiteit en de steeds nauwere samenwerking tussen actoren is de sector van transport en logistiek ook heel gevoelig voor storingen. “Als er een interne storing is bij één containerterminal, bijvoorbeeld, kan dat ernstige gevolgen hebben voor andere schakels in de logistieke keten. Daarom moeten de actoren in transport en logistiek ook blijven innoveren en nieuwe oplossingen bedenken. Daar vraagt de sector zelf ook om. En serious gaming is alvast één methode die zich daar perfect toe leent. Persoonlijk vind ik het in elk geval de leukste methode”, lacht professor Lukosch. “Omdat het een erg interactieve methode is, die niet enkel inzet op technische, maar ook op sociale innovatie. Games blijven de mens centraal stellen in onze huidige digitale wereld: hoe bedenken mensen oplossingen, hoe nemen ze beslissingen? Daarbij komt dat je zo goed als meteen feedback krijgt.”

Opleiding en bijscholing

Een andere belangrijke uitdaging voor transport- en logistieke bedrijven is het aantrekken en behouden van gekwalificeerd personeel. Volgens Liesbeth Brügemann, program manager bij TKI Dinalog, kunnen games ook knelpuntfuncties aantrekkelijker helpen maken. “Er heerst een schaarste aan bepaalde profielen op de arbeidsmarkt. Dat is in Nederland niet anders dan in België. Dan denk ik meer bepaald aan chauffeurs, maar bijvoorbeeld ook aan warehousemedewerkers. Om die vacatures toch ingevuld te krijgen, trekken bedrijven steeds vaker medewerkers met een andere achtergrond aan – uit een andere sector, bijvoorbeeld. Met behulp van games kun je die nieuwkomers een pak sneller de nodige logistieke kennis en principes bijbrengen in het kader van een leertraject.”
 
Dat laatste geldt trouwens evenzeer voor bestaande medewerkers, maar dan in het kader van een bijscholingstraject. “Ook de sector van transport en logistiek staat niet stil: er komt steeds weer nieuwe kennis bij, nieuwe technologieën en nieuwe manieren van werken”, merkt Liesbeth Brügemann op. “Ook medewerkers die al tien jaar hun logistieke functie naar behoren uitvoeren, moeten die nieuwe kennis op een gegeven moment tot zich nemen. En als zij dat via gaming kunnen doen, beklijft die kennis gewoon beter.”

Sleur vermijden

Bedrijven kunnen serious games ook inzetten voor onboarding of de socialisatie van nieuwe collega’s. Dat proces, dat het louter cognitieve overstijgt, moet nieuwkomers zich zo snel mogelijk thuis doen voelen in de organisatie, zodat ze ook sneller productief zijn. Tegelijk kan een professionele onboarding ervoor zorgen dat mensen minder snel vertrekken. Dat principe is trouwens evengoed van toepassing op medewerkers die binnen de organisatie van functie of werkplek veranderen.
 
“Niet alleen de personeelsschaarste, ook de snelle doorstroom of het hoge verloop van medewerkers is een groeiend probleem, zeker in warehouseomgevingen”, bevestigt professor Lukosch. De verklaring ligt voor de hand: naast fysiek en mentaal zwaar werk is het vaak ook gewoon erg routineuze arbeid. Dat maakt dat sommige medewerkers na verloop van tijd slechter gaan presteren, omdat ze het werk niet langer uitdagend genoeg vinden. “Door game-elementen te introduceren en medewerkers bijvoorbeeld ook punten te laten verdienen voor het geleverde werk, kun je die routine enigszins doorbreken en het werk weer wat leuker maken. Daarbij kun je je weliswaar de vraag stellen hoe effectief die aanpak op lange termijn is. Dat motiverende effect duurt uiteraard niet eeuwig.” De uitdaging voor gamewetenschappers bestaat er bijgevolg in net die spelelementen of mechanismen te vinden die dat routinewerk ook op iets langere termijn leuk of boeiend weten te houden en een langere motiverende werking hebben. Serious games lenen er zich volgens professor Lukosch bij uitstek toe om mensen te motiveren of hun aandacht en interesse gaande te houden. “Wat ook weer helpt om hen iets bij te leren of hun gedrag te veranderen”, concludeert ze.

JDP

Logistiek games: het doel bepaalt de middelen

Wat al snel opviel tijdens de games die de deelnemers aan het Serious Gaming Congres konden uitproberen: serious games komen in vele vormen en gedaanten. Daarbij zijn technologische hoogstandjes – tegen alle verwachtingen in – verre van een must. “Als er heel veel data aan te pas komen, dan heb je natuurlijk wel IT nodig”, weet Liesbeth Brügemann, program manager bij TKI Dinalog. “Maar soms kies je heel bewust voor een traditioneel bord- of kaartspel.” De gebruikte spelmethode wordt volgens haar in belangrijke mate bepaald door het doel dat je met het spel nastreeft. “Neem nu het Service Supply Chain Game. Daar is doelbewust gekozen voor een bordspelsetting, zodat de deelnemers, die in dat spel de rol van de verschillende ketenpartners op zich moeten nemen, rechtstreeks met elkaar in discussie kunnen gaan. In de realiteit is dat niet altijd het geval, ook al hebben zij mogelijk een grote impact op elkaars werk. De doelstelling van het spel is dan ook om de communicatie en de samenwerking tussen de ketenpartners te verbeteren.”   
 
“Door de hoge ontwikkelkosten vallen digitale games ook een pak duurder uit”, vult professor Heide Lukosch van de Technische Universiteit Delft aan. “Dan heb je meteen ook een grotere doelgroep nodig om uit de kosten te komen. Bovendien vergt de ontwikkeling van een digitale game ook meer voorkennis: je moet al heel veel vooraf weten en invullen, om zo’n spel echt goed te kunnen ontwerpen. Een bordspel kun je meer open laten. Je kunt de spelers zelf oplossingen laten bedenken, terwijl die in een digitale game toch in hoge mate voorgeprogrammeerd zijn. Bij situaties of problemen waarvoor je als onderzoeker zelf de oplossing nog niet kent, kun je dus beter een bordspel gebruiken.”
 
Hybride games bieden ten slotte het beste van beide werelden, doordat ze de communicatie- en interactiemogelijkheden van een traditioneel spel combineren met digitale ondersteuning, bijvoorbeeld voor de puntentelling. “Dat verklaart meteen ook hun groeiende populariteit”, besluit Liesbeth Brügemann.

Logistieke games: poging tot classificatie

In haar inleiding tot het Serious Gaming Congres deed professor Heide Lukosch een poging tot classificatie van logistieke games op basis van hun doelstellingen. Daarbij gaf ze telkens ook een voorbeeld van een game die de deelnemers van het congres zelf konden uitproberen.
 
Opleiding (‘Games for learning’): Blokko
Dit bordspel met digitale ondersteuning laat je kennismaken met Sales & Operations Planning (S&OP) in een productieomgeving. Fabrieken strijden tegen elkaar om aan de klantvraag te voldoen. Nadenken over de juiste aanpak, dat met elkaar bespreken, beslissingen nemen en uitvoeren geeft inzicht in de problematiek van S&OP. Bedrijven kunnen Blokko gebruiken om medewerkers bewust te maken van de verkoopprocessen en de consequenties voor de productie.
 
Bewustmaking (‘Games to create awareness’): Innoveren kun je leren
In dit rollenspel ervaar je wat er van jou kan worden gevraagd als je in je transport- of logistiek bedrijf meewerkt aan vernieuwing. Centraal in dit bordspel staat de opleidingscoach die jouw bedrijf wil introduceren. Die moet het bedrijf helpen met mensgericht leidinggeven, zodat medewerkers makkelijker betrokken raken bij verandering. In het spel komen verschillende knelpunten aan bod. Om die op te lossen is samenwerking nodig, waarbij je oog krijgt voor wat er speelt in andere afdelingen. ‘Innoveren kun je leren’ is bij uitstek geschikt om middenkader en medewerkers te laten ervaren hoe het is om vanuit verschillende standpunten over een concrete vernieuwing te discussiëren.
 
Besluitvorming (‘Games for future measures’): MasterShipper
In dit digitale spel ontdek je synchromodaal transport vanuit het perspectief van een verlader. Door de impact van keuzes onder verschillende omstandigheden te ervaren, worden spelers zich bewust van de voor- en nadelen van het geven van meer vrijheid aan de logistiek dienstverlener. MasterShipper wordt ingezet in discussies tussen logistieke dienstverleners en verladers, om te onderzoeken hoe je synchromodaal transport en multimodale netwerken het best kunt inzetten om tegemoet te komen aan de behoeften van verladers – en welke acties daarvoor nodig zijn. Daarnaast gebruiken onderwijsinstellingen de game in logistieke lesprogramma’s.
 
Samenwerking (‘Games for (better) Collaboration’): Service Supply Chain Game
Dit bordspel is gericht op samenwerking en innovatie in servicelogistieke ketens. Spelers beheren de logistieke keten en moeten assets op tijd van spare parts voorzien. Zo ervaren zij het belang van samenwerking in een servicelogistieke keten en leren ze innovatieve technieken kennen om die keten te optimaliseren. De Service Supply Chain Game is bedoeld voor supply chain professionals, studenten en docenten.
 
Teambuilding (‘Games for teams’): You’ve got freight!
Hierbij duik je in de rol van een expediteur die containers van de haven naar het achterland transporteert. Zo ervaar je persoonlijk de uitdagingen die multi- en synchromodaliteit met zich meebrengen. Met als grootste uitdaging het vinden van de juiste balans: strijden voor individuele winst versus zoeken naar gezamenlijke baten. De spelers worden zich zo bewust van de essentie van samenwerking die nodig is om synchromodaliteit tot een succes te brengen. De transportsector gebruikt ‘You’ve got freight!’ voor teambuilding en innovatiesessies rond synchromodaliteit.
 
Waardering (‘Games as valorisation tool’): Rondje Logistiek
Jongeren gebruiken het meest hun mobiele telefoon om informatie te vergaren. Dat leidde tot de ontwikkeling van een app met een vierledig doel:
1. leerlingen en studenten enthousiast maken voor de logistiek als toekomstig werkveld;
2. de instroom naar logistieke opleidingen vergroten;
3. bedrijven ondersteunen in het vinden, enthousiasmeren en opleiden van nieuwe werknemers;
4. gemeenten en regio’s ondersteunen in projecten rond arbeidsmarktparticipatie.
‘Rondje Logistiek’ bestaat uit diverse spellen, filmpjes, minimodules en een competitie-element, is oneindig uit te breiden, verder te ontwikkelen en dupliceerbaar naar verschillende (logistieke) omgevingen.