Mens versus robot

Momenteel doen zowel robots als collaborative robots (zie ook Business Logistics september: Cobots: de hand reiken of afblijven?) nog maar met mondjesmaat hun intrede in logistieke omgevingen. Maar als we het rapport ‘Of Robots and Men’ van Roland Berger mogen geloven, komt daar binnen nu en tien jaar drastisch verandering in. “Nu kost een robot per uur zo’n 18 tot 20 euro, terwijl je voor een logistieke medewerker circa 14 euro per uur neertelt. Maar op lange termijn, als de productiviteit van robots in de logistiek toeneemt, de levensduur langer wordt en de aanschafprijs daalt, zal het economische voordeel naar de kant van de robot overhellen”, klinkt het in de studie. Vooral ongeschoolde jobs zouden daaronder lijden, aangezien robots vier tot zes keer efficiënter zijn dan de mens.

“Terwijl de meeste rapporten robots vanuit de technologiekant bekijken, zoomt dit rapport met name in op de economische kant van de zaken. De boodschap in het onderzoek luidt eigenlijk dat – als je een beetje slimme warehouse manager bent – je op termijn maar beter naar robots omschakelt”, duidt Steven Dhondt het onderzoek. “Als je het zo formuleert, klinkt dat best heftig. Maar in feite gaat het gewoon om een trend die zich al jaren aan het aftekenen is en die zich de komende jaren gewoon zal doorzetten. Het gaat dus niet meteen om een disruptieve technologie die businessmodellen grondig door elkaar zal schudden. Dus ja, robots bieden mogelijkheden en zullen de komende jaren nog interessanter worden, maar ik denk dat de trend veel gelijkmatiger zal zijn dan de onderzoeken beweren. Een enorme shock in het logistieke landschap verwacht ik dus niet meteen.”

​Jobs op de tocht?

Dat de opkomst van robots per definitie gepaard gaat met lonenverlies is ook niet het geval. “In landen waar meer gebruik wordt gemaakt van robots merken we dat de werkgelegenheidsgraad zelfs beter is. Dat komt omdat daar meer wordt geïnvesteerd, wat ervoor zorgt dat er niet enkel meer robots, maar vaak ook meer mensen nodig zijn”, weet Steven Dhondt. “Anderzijds is de industriële werkgelegenheid binnen onze contreien de laatste tien jaar jaarlijks sowieso al met een kleine drie procent gedaald. Dat komt vooral omdat we nu eenmaal efficiënter zijn gaan werken, of dat nu is via robots of andere ingrepen. Die evolutie zal zich de komende jaren – wellicht aan hetzelfde tempo – voortzetten.”

Hoewel het dus niet zo’n vaart zal lopen als studies beweren, zullen we volgens prof. Steven Dhondt in de toekomst wel degelijk te maken krijgen met nog meer technologieën die een impact zullen hebben op de medewerker. “Maar die hoeven de medewerker dus niet noodzakelijk helemaal te vervangen, denken we maar aan de zogenaamde collaboratieve robots. Bovendien moeten al die technologieën ondersteund en onderhouden worden”, klinkt het. “Wel een feit is dat beter geschoolde mensen beter zullen kunnen omgaan met die nieuwe technologieën. Maar ook de trend naar minder behoefte aan ongeschoold personeel is niet nieuw. Tien jaar geleden was circa 40% van de medewerkers laaggeschoold in de Nederlandse logistiek. Nu is dat nog maar 25%. Over tien jaar wordt verwacht dat dat nog maar 10% zal zijn”, weet Steven Dhondt. “Aan de andere kant het niet zo dat hooggeschoolden per definitie safe zitten. Een studie van Frey en Osborne stelt zelfs dat vaardige logistieke medewerkers meer overlevingskansen hebben dan planners en logistieke managers. Ook planningssystemen, bijvoorbeeld, worden steeds beter.”

​Weerwerk via sociale innovatie

Onder de noemer ‘sociale innovatie’ raadt Steven Dhondt bedrijven aan samen met de medewerkers na te denken over hoe ze de logistieke organisatie naar een hoger niveau kunnen tillen. “Zal dat gemakkelijk zijn? Beslist niet. Medewerkers zien de komst van technologieën nu eenmaal vaak als een bedreiging voor hun job. Maar je kunt hen wel proberen duidelijk te maken dat ze door mee te denken hun bestaansrecht binnen de organisatie blijven rechtvaardigen. Robots zijn mooi, maar na enkele jaren zijn ze afgeschreven en moet je weer in nieuwe investeren, terwijl medewerkers na enkele jaren echt wel meer waard kunnen zijn. Geef mensen dus de nodige opleiding en laat hen mee verantwoordelijk zijn voor het behoud van je klanten. Bovendien voorkom je zo dat gemotiveerde mensen afstompen binnen hun job”, raadt Steven Dhondt aan. “Let wel, het begrip ‘sociale’ innovatie is misschien wat misleidend. Zoals gezegd kunnen innovatie en een hogere efficiëntie er best voor zorgen dat bepaalde jobs sneuvelen.”

Zowel de organisatie als de medewerkers zelf hebben er dus alle baat bij dat laaggeschoolde arbeiders zich tot meer gespecialiseerde medewerkers opwerken. “Maar daarvoor moet je als bedrijf wel het juiste arbeidsklimaat creëren. Als je enkel tijdelijke jobs aanbiedt of heel hard op je personeel bespaart, dan mag je niet verwonderd zijn dat je niet de juiste profielen aantrekt. Wat in Nederland helaas al te vaak het geval is. Dat zorgt ervoor dat de logistieke sector in het land wel vooroploopt op het vlak van productiviteit, maar qua innovatie eerder onderaan bengelt. In Nederland bestaan er ook veel meer flexibele arbeidssystemen dan in België bijvoorbeeld. Dat lijkt voordelig voor de werkgever, maar aan de kant van de medewerkers durven zulke systemen wel eens wringen. Misschien kun je je werklast intern beter trachten te spreiden dan een duiventil op te zetten die vroeg of laat tegensputtert.”

​Kleinere efficiëntiekloof

Prof. Steven Dhondt benadrukt verder dat het vooral de kleinere bedrijven zijn die van steeds meer toegankelijke robotisering zullen profiteren. “Grotere bedrijven hebben vaak al geautomatiseerde systemen in hun magazijn. De komst van betere technologieën zal ook daar de performantie verhogen, maar je zult er sneller de maximumgrens bereiken. Bij kleinere bedrijven ligt het verbeterpotentieel meestal veel hoger, waardoor meer toegankelijke en goedkopere technologieën hen toelaten relatief bekeken een veel grotere efficiëntiesprong te maken. Met andere woorden, ze zullen vooral de efficiëntiekloof tussen grote en kleinere bedrijven verkleinen. Dat betekent meteen ook dat het voor kleine bedrijven gemakkelijker zal worden om klanten van grotere tegenhangers af te snoepen.”

Op de vraag hoe de situatie er over pakweg een tiental jaar uit zal zien, krijgen we tot slot het volgende antwoord: “Dat de robotisering zich zal doorzetten is een feit. Tegelijk zullen robots steeds gemakkelijker te besturen worden. Het is best denkbaar dat in bepaalde omgevingen alle medewerkers die kunnen besturen, in plaats van één enkele – dure – specialist. Zo’n collaboratieve omgeving waar robots hand in hand met de mens voor efficiëntieverbeteringen zorgen, lijkt mij het mooiste scenario. Verder is het zeer waarschijnlijk dat meer kleine ondernemers met bijvoorbeeld de hulp van een cobot lokale markten zullen bedienen. En last but not least mogen we in die context ook de opkomst van de 3D-printers niet onderschatten. Kleine bedrijven of zelfs consumenten die thuis zelf hun producten gaan maken, kunnen voor een veel grotere disruptie zorgen dan robots dat doen.”