Manifesto 2024-2029 wil sector op de rails zetten

AERRL werd in 2021 opgericht om de veiligheid en interoperabiliteit van het Europees rollend materieel te verhogen. Het gaat daarbij o.a. over technische, operationele, economische, wetgevende en wetenschappelijke vraagstukken. Leasemaatschappijen spelen als belangrijkste investeerders in Europese locomotieven een sleutelrol. Het laatste decennium werd jaarlijks ongeveer 800 miljoen euro uitgegeven aan rollend materieel. Die investeringen blijven stijgen en naar verwachting wordt tegen 2027 de grens van 1 miljard euro per jaar overschreden. Bovendien wordt elk jaar 600 miljoen euro gespendeerd aan onderhoud, waardoor het totale bedrag dat naar rollend materieel gaat, oploopt tot 1,4 miljard euro. Bij die investeringen zien we een groeiend aandeel elektrische locomotieven. Momenteel is 63 procent van de grensoverschrijdende vrachtlocomotieven elektrisch. Op basis van de lopende bestellingen wordt verwacht dat dit percentage binnenkort zal stijgen naar tachtig procent.

Met haar innovatieve en duurzame visie voor het Europese spoorvervoer wil AERRL met de verschillende stakeholders samenwerken om zo tegen 2025 de CO2-uitstoot met 90 procent te verminderen. Momenteel vertegenwoordigt de uitstoot door transport ongeveer 25 procent van de totale uitstoot van broeikasgassen in Europa. Aangezien het spoor zorgt voor vijf keer minder CO2-uitstoot per transporteenheid dan wegvervoer, gelooft AERRL dat de modal shift van de weg naar het spoor daarbij een sleutelrol kan spelen.

Pleidooi voor uniforme ETCS-standaard

Maar om die ambities waar te maken, moet er dringend een en ander veranderen. In een open brief aan de Europese autoriteiten pleit AERRL in de eerste plaats voor een gecoördineerde invoering van het European Traffic Management System (ERTMS) volgens een uniforme standaard. ERTMS werd vijftien jaar geleden geïntroduceerd als digitaal signalisatie- en controlesysteem dat het grensoverschrijdend treinverkeer efficiënter en veiliger moet maken. Gaandeweg verving ERTMS de verschillende, oude nationale systemen. Binnen het systeem zorgt het ETCS (European Train Control System) voor treinbeveiliging en signaaloverdracht. Door bijvoorbeeld de minimale afstand tussen treinen te verkleinen, verhoogt ETCS ook de capaciteit van het netwerk en de stiptheid van de treinen. Naast ETCS omvat ERTMS ook een communicatiesysteem dat de informatie draadloos verstuurt.

Momenteel bestaan er in Europa evenwel verschillende versies van ETCS, wat leidt tot hoge kosten en technische incompatibiliteit tussen de verschillende landen. In Manifesto 2024-2029 pleit AERRL voor ETCS Baseline 3.4 versie 2.0 (BL 3.4) als uniforme standaard. “Kiezen voor één enkele standaard is essentieel om te voorkomen dat het huidige lappendeken van verschillende, dure technologieën de ontwikkeling van het spoorvervoer belemmert”, aldus Carole Coune, secretaris-generaal bij AERRL.

Treinen moderniseren in plaats van vervangen

Verder hekelt AERRL de hoge toegangskosten om gebruik te mogen maken van het spoor. Dat is vandaag een van de grootste struikelblokken voor spoorwegexploitanten. Daarom roept de organisatie de Europese overheden op die kosten te verlagen en tegelijk investeringen in infrastructuur te stimuleren. Op die manier zal spoorvervoer economisch aantrekkelijker worden.

AERRL waarschuwt ook voor de marktverstorende effecten van directe subsidies voor de aankoop van nieuw treinmaterieel. In plaats daarvan zou financiering zich moeten richten op de modernisering van bestaande treinen, inclusief de installatie van de ERTMS-standaard en het nieuwe Future Railway Mobile Communication System (FRMCS). Volgens AERRL moet het FRMCS zo snel mogelijk worden geïmplementeerd, onafhankelijk van de ETCS-functies, om te vermijden dat de snelheid van de uitrol wordt belemmerd. Daarnaast is ook het stimuleren van de innovatieve koppelingstechnologie Digital Automatic Coupling (DAC) binnen het goederenvervoer belangrijk.

“Als de focus ligt op het upgraden van bestaande treinen met de nieuwste technologie, in plaats van uitsluitend nieuw materieel te subsidiëren, zal dat onnodige marktverstoring voorkomen”, aldus Fabien Rochefort, die de board van AERRL vertegenwoordigt. “Door strategische investeringen in digitalisering en technische upgrades zullen bestaande treinen ook veel langer meegaan, zonder dat complete vervanging nodig is. We zouden willen dat een locomotief minstens dertig jaar inzetbaar is. Dat bespaart niet alleen kosten, maar draagt ook bij aan de duurzaamheidsdoelstellingen van de EU. Het zou ook goed zijn mocht Europese steun gelinkt worden aan onderzoek binnen de industrie en ontwikkelingsprojecten, zoals de vereenvoudiging van grensoverschrijdende operaties en de voorbereiding op het einde van dieselaandrijving.”

Versnipperde regelgeving

De spoorwegsector kampt bovendien met complexe en versnipperde regelgeving binnen de verschillende Europese landen. Dat leidt tot bureaucratische obstakels en vaak onduidelijkheid bij spoorwegexploitanten. Daarom dringt AERRL er bij de Europese autoriteiten op aan heldere standaarden en regelgeving op te stellen en vervolgens de naleving ervan te handhaven. “Willen we vermijden dat in plaats van een verschuiving van de weg naar het spoor het omgekeerde gebeurt, dan is een uniforme aanpak waarin transparantie en naleving van de regels centraal staan, noodzakelijk”, waarschuwt Christian Kern, CEO van ELL (European Locomotive Leasing) en voormalig CEO van ÖBB, de Oostenrijkse spoorwegmaatschappij.

Een andere uitdaging is het groeiende tekort aan personeel met de juiste vaardigheden in de spoorwegsector. Er is een nijpend gebrek aan technici, treinbestuurders en IT-specialisten, wat de modernisering van het spoorvervoer kan vertragen. Om die reden roept AERRL op om nog meer te investeren in opleidingen en wervingscampagnes om de sector aantrekkelijker te maken voor jonge professionals. Een goede stap in die richting was alvast het STAFFER-project, een initiatief van de Europese Commissie dat van 2020 tot 2024 liep met als focus de competentiekloof in de sector te verkleinen. Tegelijk moest het een raamwerk voor strategische samenwerking tussen de belangrijke stakeholders binnen het spoorvervoer vormen. Het project heeft intussen tot verschillende acties geleid.

De oproep van AERRL komt op een cruciaal moment, nu Europa ambitieuze klimaatdoelen stelt en het belang van duurzaam transport benadrukt. “Zonder dringende actie dreigt het spoorvervoer echter te verzanden in inefficiëntie, hoge kosten en gebrek aan technologische vooruitgang”, klinkt het bij AERRL. “Een sterk, modern en concurrerend spoornetwerk is noodzakelijk voor zowel goederen- als passagiersvervoer. Daarom roepen we de Europese Commissie en de nationale overheden op om snelle en doeltreffende beleidsmaatregelen te nemen. Als Europa wil inzetten op een duurzame en efficiënte spoorsector, dan is nu het moment om in te grijpen.”

TC