DPP: impact op logistieke keten (voorlopig) beperkt

Over het Digital Product Passport doen nogal wat misvattingen de ronde. Die helpt Els Fonteyne van Agoria graag mee de wereld uit. Zo hoeft een DPP niet per se het gebruik van een QR-code te veronderstellen, zegt ze. “Die specifieke productinformatie zal digitaal beschikbaar moeten zijn via een drager die de consument kan uitlezen, zoals een QR-code. Maar die drager kan evengoed een RFID-tag, een digitaal watermerk of een barcode zijn.”

ESPR: nieuwe EU-regels voor duurzaam ontwerp

Laten we gemakshalve bij het begin beginnen: wat is een digitaal productpaspoort? En waar komt het concept vandaan? Het DPP kunnen we definiëren als een set van gestandaardiseerde productdata in een interoperabel, machineleesbaar formaat. Die dataset is doorzoekbaar en overdraagbaar via een open, interoperabel netwerk voor gegevensuitwisseling dat niet specifiek aan een of meer leveranciers is gebonden (anders gezegd: zonder ‘vendor lock-in’).

Het DPP-concept maakt deel uit van de informatievereisten die voortvloeien uit de Europese ESPR-regelgeving (Ecodesign Sustainable Products Regulation). Die EU-verordening, sinds 2024 officieel van kracht, moet geleidelijk aan de bestaande Ecodesign-richtlijnen uit 2005 en 2009 vervangen. Die leggen onder meer een aantal minimale vereisten voor energie-efficiëntie op voor een aantal producten die energie verbruiken, van verlichting tot huishoudapparaten en consumentenelektronica. Die vereisten zijn ook gelinkt aan de energielabels en de verplichte CE-markering voor bepaalde productgroepen die in de EU te koop zijn.

De ESPR-regelgeving breidt die eisen nu uit naar de volledige levenscyclus van producten, om hun circulariteit te verbeteren. De nieuwe EU-verordening stelt tegelijk bijkomende eisen aan het ecologisch ontwerp van producten, om ook hun duurzaamheid, betrouwbaarheid, repareerbaarheid, herbruikbaarheid en recycleerbaarheid te verbeteren. Bovendien strekt het toepassingsgebied van die eisen zich voortaan uit tot alle soorten producten, niet louter de energiegerelateerde. “Enkel voeding, ook voor huisdieren, farmaceutische producten en producten met een eigen productregelgeving vallen niet onder de ESPR”, aldus Els Fonteyne. “Met die uitgebreidere scope wil de EU ervoor zorgen dat producten die op de Europese markt komen niet alleen energiezuiniger zijn, maar in het algemeen duurzamer, zodat ze langer meegaan voor de consument.”

Circulaire economie bevorderen

De ESPR-verordening maakt deel uit van de ruimere Europese Green Deal. Ze kadert binnen een EU-strategie die erop gericht is de ecologische voetafdruk te verkleinen en duurzame economische groei te bevorderen door in te zetten op een circulaire economie.

Els Fonteyne: “Ook het digitale productpaspoort moet die doelstellingen helpen ondersteunen. Zo verschaft het alle noodzakelijke informatie om producten gemakkelijker te kunnen onderhouden en herstellen. Daardoor creëert het niet alleen nieuwe zakelijke kansen, het stelt de consument ook beter in staat een duurzame keuze te maken. Vandaag kun je als consument wel allerlei productinformatie op het internet vinden, maar op het product zelf vind je amper of geen informatie over bijvoorbeeld de beschikbaarheid van onderdelen voor herstelling. Het digitale productpaspoort moet daar vanaf 2027 geleidelijk verandering in brengen door elk product van een unieke identificatiecode te voorzien.”

Die unieke code kan diverse vormen aannemen, van de vooral bij consumenten populaire QR-code tot de klassieke barcode die met name in sectoren als logistiek, transport en retail sterk ingeburgerd is. Alleen moet de code wel steeds op het product bevestigd blijven, zodat de consument die vlot kan scannen om de nodige productinformatie te verkrijgen. “Soms zal je die code ook op een specifiek onderdeel terug kunnen vinden. Wil je dat onderdeel bestellen, bijvoorbeeld in het kader van een reparatie, dan heb je meteen de juiste identificatiecode bij de hand.”

Gebruikersdoelgroepen

Naast de consument zelf zullen ook andere gebruikersdoelgroepen de informatie op die codes kunnen raadplegen. Als voorbeeld haalt Els Fonteyne herstellers aan. “Herstellers zullen wellicht ook toegang krijgen tot meer of andere productinformatie, zoals installatiehandleidingen.” Een belangrijke doelgroep, zeker met het oog op het bevorderen van de circulariteit, zijn de recyclageparken en -bedrijven. “Zij kunnen producten scannen op de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen, bijvoorbeeld, om te vermijden dat dergelijke stoffen ongewild in de kringloop belanden of blijven.”

Welke informatie zo’n unieke identificatiecode precies moet bevatten, zal de Europese Commissie de komende jaren voor elke productcategorie apart vastleggen. Naast de al bestaande informatie over productaspecten zoals het energieverbruik of de energie-efficiëntie en de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen, heeft de EU nog meer dan tien nieuwe productaspecten bepaald waarover ze informatie in een digitaal productpaspoort kan opnemen. Dat gaat van aspecten zoals de duurzaamheid, betrouwbaarheid, herbruikbaarheid en herstelbaarheid van een product, tot en met de ecologische impact van het product, de verwachte productie van afvalstoffen en de mogelijkheid om materialen te recupereren.

“Elk digitaal productpaspoort zal niet noodzakelijk over al die aspecten informatie verschaffen”, legt Els Fonteyne uit. Voor elke productcategorie zal de Europese Commissie bepalen welke aspecten relevant zijn en vervolgens ook welke indicatoren die aspecten formeel beschrijven, inclusief de meetmethoden en de manier waarop je die indicatoren moet weergeven. “In het ruimere kader van de ESPR-regelgeving zal een expertgroep per productcategorie zowel de prestatie- als de informatievereisten vastleggen in ‘delegated acts’. Ook het vastleggen van de informatie die het digitale productpaspoort moet bevatten, maakt deel uit van die oefening.” De EU zal daarbij ook in overleg gaan met de betrokken sectoren en andere stakeholders.

Roadmap naar het DPP

In april 2025 pakte de Europese Commissie alvast uit met een werkprogramma dat zicht biedt op welke productgroep wanneer precies aan bod zal komen in de aanloop naar 2027. Naast een weloverwogen timing bevat dat werkprogramma ook een prioritering van de verschillende productgroepen. Dat biedt in zekere zin een roadmap voor de concrete invulling van het DPP.

E. Fonteyne: “Afhankelijk van de complexiteit van het product, kan het tot twee jaar duren om de informatievereisten voor een DPP te bepalen. Als die vereisten eenmaal vastliggen, moet je nog eens achttien maanden voorzien voor de eigenlijke implementatie of adoptie ervan. In die periode kunnen bedrijven het nodige doen om zich aan de nieuwe regelgeving aan te passen. Om maar te zeggen: het digitale productpaspoort is op dit moment vooral nog werk in uitvoering. Het is een materie die zich nog volop aan het ontwikkelen is en waarvan lang nog niet alles vastligt.”

Instrument voor markttoezicht

Wat wel al vaststaat, is dat het DPP vooral gericht is op de consument. En niet te vergeten: op alle schakels die zich na die consument stroomafwaarts in de waardeketen bevinden en helpen om die keten te sluiten. Naast spelers die actief zijn op de tweedehandsmarkt, zoals kringloopwinkels, zijn dat alle spelers die actief zijn in de markt van de herstellingen, het hergebruik en de herfabricage, van professionele reparateurs tot recyclagebedrijven.

“Het eerste doel van het DPP is ervoor te zorgen dat alle relevante productinformatie doorstroomt”, benadrukt Els Fonteyne. “Niet zozeer in het stroomopwaartse gedeelte van de supply chain – van de fabrikant naar de gebruiker – maar vooral stroomafwaarts – van de gebruiker naar de hersteller, recycleerder en herfabrikant of opknapper.”

Daarnaast is het DPP een handig nieuw instrument voor een sneller en effectiever markttoezicht. Door douaneautoriteiten en markttoezichthouders via dat DPP exclusieve toegang te geven tot productinformatie op maat van hun noden, kunnen zij efficiënter controleren of producten die de Europese Unie binnenkomen wel aan de Europese regelgeving voldoen. “Nu moeten zij voor die controles allerlei documenten opvragen”, licht Els Fonteyne toe. “Het gebruik van digitale productpaspoorten zou hun werk vergemakkelijken en er tegelijk voor zorgen dat onze interne markt beter kan worden beschermd.”

Geen track-and-trace-tool

“Het DPP is tot op zekere hoogte een buzzwoord”, vreest de Agoria-experte. “Dat heeft een aantal bedrijven, ook uit sectoren als transport en logistiek, jammer genoeg misschien op het verkeerde been gezet. Zij zijn ervan overtuigd dat ze nu al, of in elk geval zo snel mogelijk, werk moeten maken van de verplichte invoering van die nieuwe tool. Dat is dus geenszins het geval.” De eerste productpaspoorten zouden ten vroegste in de loop van 2027 in voege komen, waarna bedrijven nog anderhalf jaar de tijd hebben om zich in regel te stellen.

Nog een misverstand: het digitale productpaspoort is niet bedoeld, noch opgezet als een track-and-trace-tool. Al kan het ook wel traceerinformatie bevatten, mocht dat nodig zijn. “Net doordat het hier om een unieke identificatiecode gaat, kunnen bedrijven die ook aanwenden voor traceringsdoeleinden. Maar dat is zeker niet het primaire objectief van het DPP”, beklemtoont Els Fonteyne.

Met de invoering van het DPP wil de Europese Commissie enkel de digitale toegang vereenvoudigen tot relevante productinformatie op het gebied van duurzaamheid, circulariteit en de naleving van Europese regelgeving. “De vraag die het DPP helpt te beantwoorden, is niet ‘waar komt mijn materiaal vandaan?’. Nochtans is dat wat heel vaak verondersteld wordt”, weet Els Fonteyne uit de praktijk. “De belangrijkste functie van het DPP is ervoor te zorgen dat je na verkoop de nodige informatie kunt terugvinden om het herstel of de recyclage van je product efficiënter te laten verlopen.”

Integratie met productsite

“Alles wordt ook op één hoop gegooid”, betreurt Els Fonteyne. Zo is een DPP niet hetzelfde als een DPS, wat staat voor een ‘dedicated’ productsite. Die kan de consument bereiken via bijvoorbeeld een QR-code op de verpakking, maar de informatie op zo’n site wordt volledig door het bedrijf zelf bepaald. “Dat is een heel interessant marketinginstrument dat nieuwe mogelijkheden biedt voor interactie met de klant. Het belangrijkste voordeel is ook hier: in plaats van informatie te moeten googelen, kan de klant ze gewoon scannen.” Hoewel zo’n bedrijfssite interessante productinformatie kan bevatten, is die informatie niet gestandaardiseerd en het aanbieden ervan ook niet verplicht.

Op termijn kunnen bedrijven de verplichte DPP-informatie in die eigen productmarketingsites integreren. “Dat is zeker een interessante optie”, vindt Els Fonteyne. “Veel bedrijven investeren vandaag al in die productsites. Wij willen de bedrijven sensibiliseren en stimuleren om alvast na te denken over de mogelijke meerwaarde die digitale productinformatie voor de consument voor hen kan betekenen. Wanneer de DPP-informatie voor het product bekend is, kunnen ze die aan hun bestaande productsites toevoegen.”

Betere ontsluiting van data

“Wat bedrijven in elk geval niet moeten doen, is hun volledige supply chain hieraan aanpassen”, geeft Els Fonteyne tot slot nog mee. “Dat is enkel noodzakelijk voor heel specifieke producten, zoals batterijen en gevaarlijke stoffen, die ook traceerbaar moeten zijn. Wel raden wij bedrijven aan te werken aan een betere ontsluiting van hun data en meer specifiek hun productinformatie, zodat ze die makkelijker kunnen laten stromen. Ook moeten ze hun systemen op zo’n manier opzetten dat ze een vlotte informatiedoorstroming mogelijk maken, zodat ze hun interne processen al voorbereiden op de introductie van het DPP.”

JDP