Recycleren en hergebruiken

De Europese Commissie heeft de ambitie om, in het kader van de Europese Green Deal, tegen 2030 alle verpakkingen in Europa recycleerbaar en/of herbruikbaar te maken. Daarvoor kwam er een herziening van de verpakkingsrichtlijn uit 1994, die resulteerde in een voorstel van verordening, de zogenaamde ‘Packaging and Packaging Waste Regulation’, kortweg PPWR.

Inge Neven, CEO van VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek), lichte een en ander toe tijdens het kick-off event rond ‘innovative packaging solutions’ van Logiville. Zo toont ze aan dat verpakkingen ook een rol te spelen hebben bij supply chain optimalisering, met uiteraard impact op kosten en duurzaamheid.

Nieuwe Europese aanpak

Onderzoek heeft aangetoond dat 36% van ons afval tegenwoordig uit verpakkingen bestaat. Gemiddeld brengt elke Europeaan meer dan 190 kilogram verpakkingsafval per jaar voort, hoofdzakelijk papier en plastic (zie ook figuur). De EU is van mening dat, als er geen maatregelen worden genomen, het verpakkingsafval op ons continent tegen 2030 met 19% zal stijgen, waarbij vooral de plastics heel snel in hoeveelheid zullen toenemen. De nieuwe Europese regels willen daarom die trend inperken door hergebruik en recyclage.

Onderdeel daarvan is de inzet van herbruikbare en hervulbare verpakkingen tegen 2030 en 2040, onder andere voor transportverpakkingen. Ook moet werk worden gemaakt van meer gebruik van gerecycleerde materialen in het verpakkingsgebeuren. In Europa wordt een hoog percentage van het verpakkingsafval opgehaald voor verwerking, maar de recyclage ervan scoort maar een goede 50%. Voor plastics is dat weliswaar 64%.

Sleutelwoorden in de nieuwe Europese aanpak zijn, in volgorde: verminderen, hergebruiken en recyclen of ‘downcyclen’, i.e. nieuwe toepassingen met een lagere kwaliteit, bijvoorbeeld hergebruik van plastics uit consumptieverpakkingen in transportverpakking. Transportverpakkingen scoren qua hergebruik trouwens zeer goed, wat vooral te danken is aan het hergebruik van pallets.

Lidstaten worden geacht onder deze richtlijn maatregelen te treffen om bijvoorbeeld:

- het ontstaan van verpakkingsafval te voorkomen en de effecten van verpakkingen op het milieu te beperken;

- de toename van het aandeel herbruikbare verpakkingen en systemen om verpakkingen op milieuvriendelijke wijze te hergebruiken, aan te moedigen. Dat kan bijvoorbeeld door statiegeldregelingen te hanteren;

- uiterlijk 31 december 2025 ten minste 65 gewichtsprocent van alle verpakkingsafval te recycleren. Voor 2030 is dat vastgelegd op 70%;

- in 2025 en 2030 de minimumdoelstellingen voor de recyclage van kunststof, hout, ferrometalen, aluminium, glas, papier en karton te verwezenlijken;

- maatregelen te nemen om te zorgen voor systemen die de terugname en/of inzameling van gebruikte verpakkingen en/of verpakkingsafval regelen.

Daarnaast stelt de richtlijn eisen aan de verpakkingen die in de handel worden gebracht. Zo moeten het gewicht en het volume van de verpakking worden beperkt tot de minimaal noodzakelijke hoeveelheid om het vereiste niveau van veiligheid en hygiëne te bereiken. Ook moet de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen worden beperkt.

Uiterlijk 31 december 2025 – bij wijze van spreken morgen dus – moeten de volgende minimumdoelstellingen voor recycling worden verwezenlijkt:

- 50 gewichtsprocent van de kunststof;

- 25 gewichtsprocent van het hout;

- 70 gewichtsprocent van de ferrometalen;

- 50 gewichtsprocent van het aluminium;

- 70 gewichtsprocent van het glas;

- 75 gewichtsprocent van het papier en karton.

Wat met transportverpakking?

Aangezien die richtlijn in de landen in regelgeving wordt omgezet, zullen onze ondernemingen daar niet aan ontsnappen. Er worden ook inspanningen gevraagd voor transportverpakkingen die een niet onaanzienlijk deel van het verpakkingsafval uitmaken. Denk daarbij aan wikkelfolie, afdekfolie, ‘one-way’ pallets maar ook ‘big bags’ en zelfs IBC’s (intermediate bulk containers) die niet altijd worden hergebruikt.

Transportverpakkingen hebben uiteraard een doel. Zo dienen ze om producten tijdens transport en handling tegen schade te beschermen. Denk aan bescherming tegen fysieke schokken, trillingen, vocht, stof, temperatuurschommelingen en andere omgevingsinvloeden. De verpakking moet ook bestand zijn tegen de te verwachten belasting tijdens het transport, zoals stapelen, vallen en trillingen. Verder moet de verpakking compatibel zijn met het product en mag ze geen schadelijke stoffen afgeven die het product kunnen aantasten. Daarnaast helpen transportverpakkingen de kwaliteit van het product tijdens transport en opslag te behouden. Dat omvat het behoud van de houdbaarheid, smaak, geur en andere producteigenschappen. De verpakking moet barrière-eigenschappen hebben om te voorkomen dat het product in contact komt met zuurstof, licht of andere elementen die de kwaliteit ervan kunnen aantasten.

Bovendien dragen transportverpakkingen belangrijke informatie over het product, zoals de naam van het product, de fabrikant, de houdbaarheidsdatum het lotnummer, een palletidentificatie en zo meer. Steeds vaker wordt er ook aandacht besteed aan de duurzaamheid van transportverpakkingen. Dat omvat het gebruik van materialen die hernieuwbaar, recycleerbaar of composteerbaar zijn. Transportverpakkingen moeten efficiënt zijn in termen van ruimtegebruik en transportkosten en het moet eenvoudig zijn goederen te verpakken en uit te pakken. Verder moeten de verpakkingen voldoen aan de wettelijke vereisten voor veiligheid. Denk bijvoorbeeld aan het voorkomen van lekkage, breuk en andere risico’s. Ook mag de verpakking geen scherpe randen of andere gevaarlijke onderdelen bevatten.

De doelstellingen van transportverpakkingen kunnen variëren afhankelijk van het product, de transportmethode en de beoogde markt. Het is belangrijk een ​​verpakking te kiezen die aan al de nodige eisen voldoet.

Nu is het menens

De vorige verpakkingsrichtlijn dateert van de jaren negentig van de vorige eeuw en ook toen was er heel wat te doen rond transportverpakkingen. We zagen plastic pallets verschijnen, het gebruik van pallet pool systemen aangemoedigd worden en ook een zoektocht naar alternatieven voor wikkelfolie als palletverpakking middels hoekbeschermers en horizontale en/of verticale ‘strapping’. De soep werd toen figuurlijk niet zo heet gegeten als ze werd opgediend, maar nu lijkt het menens.

Een van de maatregelen uit de Richtlijn Verpakkingen is dat verpakkingen moeten voldoen aan de zogenoemde essentiële eisen. Die zijn erop gericht verpakkingen al in de ontwerpfase te verduurzamen. Het gaat om eisen aan de vervaardiging en samenstelling van de verpakking, de recyclebaarheid en de terugwinning van verpakkingsmateriaal.

Verpakkingen kunnen duurzamer worden ontworpen, bijvoorbeeld door het gewicht en/of het volume te beperken en door duurzame materialen te gebruiken. Weg-, spoor-, scheeps- of vliegtuigcontainers worden niet als verzendverpakking beschouwd.

De Europese Commissie werkt aan een herziening van de essentiële eisen. Die herziening is erop gericht dat de bepalingen nadrukkelijker in de praktijk worden toegepast en dat ze eraan bijdragen het ontwerp voor hergebruik te verbeteren en hergebruik en recycling van hoge kwaliteit te bevorderen. En de bedrijven zullen daarvoor verantwoordelijk worden gesteld.

In de toekomst is te verwachten dat de impact van de richtlijn op transportverpakkingen verder zal groeien. De herziening van de richtlijn zal waarschijnlijk tot strengere regels leiden voor bedrijven die verpakkingen gebruiken. Dat kan op zich weer leiden tot verdere innovatie op het gebied van transportverpakkingen, met als doel de milieueffecten van verpakkingen te verminderen.

JDK