Blockchain in supply chain

TradeLens – vroeger bekend onder de naam IBM Maersk blockchainoplossing – werd opgericht door IBM en het Deense transportbedrijf Maersk. Het platform verenigt organisaties die betrokken zijn bij het versturen van een container van punt A naar punt B. Dat kan gaan over haven- of douaneautoriteiten, expediteurs, rederijen, enz. Intussen zijn er meer dan honderd partijen bij TradeLens aangesloten om via een open blockchainplatform gegevens te delen en te gebruiken. Het doel van TradeLens bestaat erin de kosten te verminderen, de visibiliteit te verbeteren en inefficiënties, zoals papiergebaseerde processen, in de volledige keten weg te werken. Elke datatransactie wordt opgeslagen in blockchain. Wie lid is van TradeLens blijft eigenaar van zijn gegevens en beslist zelf wie toegang krijgt tot zijn data. De data worden dus steeds vertrouwelijk behandeld, iets wat enorm belangrijk is in een ecosysteem waar ook concurrenten met elkaar samenwerken.
 
Een ander blockchainproject dat zich deels in de supply chain bevindt en waaraan IBM werkt, is het traceren van voedsel. IBM Food Trust werd samen met de Amerikaanse retailer Walmart opgericht en slaat alle stappen op die voedsel doorloopt, gaande van de beginfase van een voedingsproduct bij een landbouwbedrijf tot aan de levering in de winkel.
David Smits, senior architect IBM Blockchain Practice Europe: “Initieel was IBM Food Trust gefocust op de Amerikaanse markt, maar sinds eind 2018 is er ook een akkoord met de Franse retailer Carrefour. Via IBM Food Trust wil Carrefour de traceerbaarheid en kwaliteit van voedsel garanderen.”
 
BL: Voedsel traceren is iets wat al langer wordt gedaan. Wat is het grote verschil tussen blockchain en de huidige technologieën die daarvoor worden ingezet?
David Smits: “Typisch voor de blockchaintechnologie is dat als gegevens eenmaal worden ingevoerd, ze niet meer kunnen worden gewist of veranderd. Bovendien is niet één partij, maar meerdere partijen verantwoordelijk voor de data, waardoor er meer vertrouwen heerst tussen de verschillende spelers. Blockchain is ook een betrouwbare manier om te garanderen dat de labels, bijvoorbeeld qua herkomst, kloppen. Met de technologie kunnen gegevens ook sneller worden opgespoord. Stel dat er tijdens een voedselcrisis zoals de recente fipronilcrisis met blockchain was gewerkt, dan zou de oorzaak van het probleem veel sneller gedetecteerd zijn en moesten veel minder eieren worden weggegooid.”
 
“Walmart en IBM hebben bijvoorbeeld een testproject opgezet om Mexicaanse mango’s te traceren. De voedselveiligheidsprocessen en productinformatie werden op blockchain gedigitaliseerd. Terwijl het normaal gezien zeven dagen duurt om na te gaan van welke Mexicaanse boerderij een mango afkomstig is, blijkt dat met blockchain binnen de 2,2 seconden te kunnen worden achterhaald. Bij voedselbesmetting kan er dan ook heel snel duidelijkheid worden gegeven aan consumenten over welke producten wel en niet besmet zijn. Minder voedsel zal moeten worden weggegooid en het zal retailers zoals Walmart aan het eind van de rit heel wat geld besparen.”

Een blockchainproject opzetten

Sinds 2015 is David Smits actief in de blockchainwereld. Hij leidt een team van vijf medewerkers en focust voornamelijk op de Belgische en Luxemburgse markt.
Een blockchainproject start steeds met een blockchain businesscase, die ofwel de optimalisering van een bestaand proces beoogt ofwel de creatie van een volledig nieuw businessmodel. Dat kan binnen één bedrijf, maar evengoed bij meerdere bedrijven die zich groeperen en voor een gedecentraliseerde database kiezen. IBM-medewerkers zitten dan met de klant(en) samen en werken de businesscase uit. Het doel ervan is te verifiëren welke meerwaarde blockchain voor de businesscase kan betekenen.
 
Als er een akkoord over de businesscase bestaat, moet worden nagegaan welke partijen zullen deelnemen en hoe de onderlinge interacties kunnen worden uitgewerkt. Met de geselecteerde partijen wordt dan een Proof of Concept (PoC) opgestart. Die PoC evolueert naar een pilootfase die, bij slagen, uiteindelijk in productie wordt gebracht. Vervolgens kan het businessnetwerk worden uitgebreid door nieuwe deelnemers aan te trekken of nieuwe producten te lanceren.  
 
BL: Hoe krijg je de organisatie en ook andere organisaties mee in het blockchainverhaal?
D. Smits: “Het belangrijkste is dat je de meerwaarde kunt aantonen. In het geval van IBM Food Trust primeren de voedselkwaliteit en -veiligheid in functie van de gezondheid van de consument. Retailers zoals Walmart en Carrefour kunnen via blockchain in sneltempo traceren waar de voedingsmiddelen vandaan komen. Daar kun je bij klanten of bedrijven mee uitpakken. Wat TradeLens betreft, gaat het over de traceerbaarheid van containers. Het papierwerk dat aan een container vasthangt, loopt hoog op met hoge kosten tot gevolg. Die kosten nemen dankzij blockchaintechnologie beduidend af. De technologie is voor om het even welke partij nuttig.”
 
BL: Wanneer andere partijen mee op de kar springen, krijgen zij dan een evenredige verdeling van de winst voor hun inspanningen?
D. Smits: “Dat hangt van het project af. Wie zich bijvoorbeeld bij het project van TradeLens aansluit, zal ongeacht de grootte van zijn bedrijf mee kunnen genieten van de transparantie in de keten. En zo kan hij meteen leverancier blijven binnen het hele ecosysteem. Sommige partijen delen gegevens om de end-to-end informatie van de keten te vervolledigen. Zij mogen dan bijvoorbeeld gratis informatie van andere deelnemers consumeren. Partijen die echter geen informatie bezorgen, maar er wel willen van genieten, zullen er een prijs voor betalen.”
 
BL: Is blockchain voor zowel grote als kleine bedrijven weggelegd?
D. Smits: “Het vraagt natuurlijk wel een bepaalde investering. Kleine bedrijven zullen veeleer kijken naar een oplossing die al als Software-as-a-Service wordt aangeboden en daarop intekenen. Een businessnetwerk uitbouwen is eerder voor grote bedrijven weggelegd. In het geval van TradeLens betaal je afhankelijk van de grootte van je bedrijf en de frequentie waarmee je het platform gebruikt. Een bedrijf dat weinig gegevens oplaadt, zal maar een kleine financiële bijdrage moeten leveren.”
 
BL: U spreekt over een bepaalde investering. Over welke software en hardware gaat het dan?
D. Smits: “IBM Food Trust en TradeLens worden aangeboden in de vorm van Software-as-a-Service. Als deelnemer kun je verbinding maken met API interfaces om informatie op te laden en te gebruiken. Wat IBM Food Trust betreft, wordt er gewerkt aan een mobiele applicatie zodat de klant in de winkel producten kan scannen om te weten waar de producten vandaan komen en hoe duurzaam ze zijn.”

Netwerk der netwerken

We kunnen twee soorten blockchain onderscheiden: de publieke en de private blockchain. Bitcoin is ongetwijfeld het bekendste voorbeeld van een publieke blockchain, waar de netwerken gedecentraliseerd zijn. Er is geen controlerende tussenpersoon nodig en iedereen kan er gebruik van maken. IBM werkt daarentegen voornamelijk met private blockchains die van toepassing zijn in de bedrijfsomgeving. Wie deel wil uitmaken van het netwerk moet daarvoor toestemming krijgen. “Maar ook hier is er geen tussenpersoon die alles controleert”, verduidelijkt David Smits. “De verantwoordelijkheid van het businessnetwerk is verdeeld onder de verschillende deelnemers. Het voordeel van private tegenover publieke blockchains is dat de transactiesnelheid hoger ligt. Een private blockchain heeft geen consensusmechanisme waarvoor heel wat berekeningen moeten worden uitgevoerd. Voordat het businessnetwerk wordt opgezet, moeten alle deelnemende bedrijven een aantal regels contractueel vastleggen. Wel kan een nieuwe regel nooit eenzijdig door één partij worden opgelegd, noch op beslissingsniveau, noch op technisch niveau.”
 
BL: Meerdere partijen die samenwerken impliceert een gegarandeerde veiligheid van de gegevens.
D. Smits: “Klopt. Deelnemers kunnen enkel de data op de blockchain zien die zij mogen zien. De data op de blockchain worden opgesplitst en afhankelijk van de rol die je als bedrijf hebt, kun je bepaalde data zien en bepaalde data delen. Die eigenschap zit in de technologie ingebakken.”
 
BL: Veiligheid mag dan geen bekommernis zijn, bestaan er andere risico’s?
D. Smits: “Het kan altijd verkeerd aflopen. Vandaar dat het belangrijk is om veel aandacht te besteden aan de Proof of Concept. Voordat blockchain effectief wordt toegepast, is er vaak al een periode van één tot anderhalf jaar aan vooraf gegaan. Daarin proberen we te voorkomen dat een businessnetwerk wordt opgezet waarin klanten niet geïnteresseerd blijken te zijn, omdat ze er de meerwaarde niet van inzien. Er zijn ook klanten die de kat uit de boom kijken en afwachten of andere partijen zullen deelnemen. Er gaat dus veel tijd naar gesprekken met partijen waarbij we aantonen dat de businesscase echt wel valabel is.”
 
BL: En kun je deelnemers financieel over de streep trekken?
D. Smits: “Het zijn pas de eerste netwerken die nu in productie zijn. Het is nog niet mogelijk om het financiële plaatje in kaart te brengen. Voorlopig kunnen we deelnemers niet overtuigen door het financiële aspect. Al zal het vertrouwen van de consument winnen uiteindelijk een belangrijke drijver voor de omzet zijn. En als je snel kunt detecteren waar er zich in de hele keten een probleem heeft voorgedaan, leidt dat tot een enorme kostenbesparing. Er moet altijd een businesscase achter zitten en dan kun je de geïnteresseerden wel overhalen om toe te treden tot het netwerk. Het gaat ook niet altijd over geld. Gewoon al de zekerheid over waar producten vandaan komen kan voor organisaties volstaan.”
 
BL: De internationale technologische dienstverlener Cegeka lanceert een blockchain starterskit, in Vlaanderen ontwikkelt VIL blockchainsoftwarepakketten voor logistieke bedrijven. En zo zijn er tal van initiatieven. Hoe positioneert IBM zich daartussen?
D. Smits: “IBM verdiept zich al sinds 2015 in blockchain. Onze ervaring is hoe dan ook een pluspunt. Bovendien kunnen wij organisaties van begin tot eind helpen. We kunnen raad geven bij de opstart, de omschrijving van de businesscase, de PoC en de uiteindelijke productie. We beschikken intussen ook over de expertise om andere bedrijven binnen dezelfde industrie of vanuit andere industrieën bij het netwerk te betrekken. Uiteraard leveren we ook het platform aan, een technologie die gebaseerd is op de open source technologie Hyperledger Fabric van de Linux Foundation. Er bestaat zowel een Software-as-a-Service als een ‘on-premise’ oplossing.”
 
BL: Naast Hyperledger Fabric bestaat er nog blockchaintechnologie. Denken we maar aan Ethereum of aan het Corda-platform van R3, om maar enkele te noemen. Bedrijven die op verschillende blockchainplatformen werken, kunnen dan niet samenwerken, toch?
D. Smits: “Dat kan wel. Het is inderdaad zo dat er niet één blockchain voor iedereen bestaat. Maar IBM is al actief bezig om een soort netwerk der netwerken te creëren. Daarbij worden verschillende bedrijfsnetwerken, al dan niet uit dezelfde industrie, met elkaar verbonden, zodat er end-to-end traceerbaarheid kan worden gegarandeerd. Op die manier kunnen bedrijfstakken zoals financiën en verzekeringen in de supply chain worden geïntegreerd.”
 
BL: TradeLens en IBM Food Trust zijn intussen in productie. Kan een organisatie nog uit het netwerk stappen en teruggrijpen naar de vorige manier van werken?
D. Smits: “De vraag is of je nog wil terugkeren naar de oude manier van werken. Je wil toch ook geen brieven meer versturen nu je de e-mail gewoon bent? Maar uiteraard – en dat gebeurt bij om het even welke vernieuwing – werken bedrijven parallel. Organisaties blijven hun traditionele manier van werken behouden terwijl de nieuwe technologie – in dit geval blockchain – al in productie is. Dat is een standaardprocedure in bedrijven. Het vangt mogelijke beginnersfouten van blockchain op. Als het nieuwe systeem eenmaal stabiel werkt, kan er volledig naar blockchain worden overgeschakeld.”