BI faciliteert CO2-rapportering

Het adviesbureau TLCC (Transport & Logistics Competence Center) begeleidt bedrijven uit de sector van transport en logistiek bij procesoptimalisering en de realisatie van IT-projecten. Een vraag die TLCC steeds vaker krijgt voorgeschoteld, is niet toevallig die naar ondersteuning bij CO2-rapportering. Daar zit dwingende nieuwe regelgeving voor veel tussen, meer specifiek de Europese CSRD-richtlijn (Corporate Sustainability Reporting Directive). Die zet niet alleen directe druk op de bedrijven die onder de nieuwe regelgeving vallen, maar werkt ook indirect door in de rest van de logistieke keten.

Verschuiving naar interne, strategische focus

“In 95 procent van de gevallen kloppen transportbedrijven bij ons aan omdat ze zelf één of meer klanten hebben die vragen om te rapporteren over de CO2-uitstoot van de transporten die in hun opdracht zijn uitgevoerd”, vertelt Robin Ameel, partner bij TLCC. Die vragen beantwoordt TLCC door ad hoc het CO2-verbruik per transportopdracht na te gaan en in een lijstje te gieten dat die transportbedrijven vervolgens aan hun klanten kunnen bezorgen.

De laatste tijd ziet het adviesbureau uit Ruddervoorde die externe focus echter steeds meer naar een interne focus verschuiven, zeker bij grotere klanten. “Bij bepaalde klanten is er een zekere bewustwording ontstaan dat die verplichte CO2-rapportering niet alleen voor hun eindklanten interessant kan zijn, maar dat ze ook voor henzelf een strategisch belang heeft”, stelt Robin Ameel vast. “Voor die klanten maken we dashboards die veel verder gaan dan louter het ad hoc produceren van lijstjes. Ze laten niet enkel toe op verschillende niveaus de CO2-uitstoot in kaart te brengen, maar ook de oorzaak en impact ervan te analyseren. Zo maken die dashboards uiteindelijk ook een meer uitgebreide en diepgaande rapportering mogelijk.”

Rapporteren over volledige transportketen

Vanuit die achtergrond nam TLCC deel aan een proefproject van VIL, het innovatieplatform voor de logistieke sector in Vlaanderen. Onder de noemer BILOG (BI in Logistics) voerde de sectororganisatie de afgelopen twee jaar een onderzoek uit naar het gebruik van business intelligence in bedrijven met logistieke operaties. Op basis van de bevraging van onder meer de eigen leden bracht VIL eerst de noden en uitdagingen van de sector in kaart. Met die bevindingen ontwikkelde het vervolgens een methodologie die BI voor alle bedrijven met logistieke operaties toegankelijk en praktisch toepasbaar moet maken.

In het kader van datzelfde onderzoek zette VIL ook een paar praktijkgerichte proefprojecten met klanten of gebruikers op. Eén zo’n ‘proof of concept’ betrof het uitwerken van een generiek inzetbaar CO2-rapporteringsmodel. Dat moet toelaten de CO2-emissie te berekenen in overeenstemming met de CSRD-regelgeving in de transportsector. Die regelgeving brengt vanaf 2025 aanvullende verplichtingen met zich mee, zoals het rapporteren van CO2-emissies volgens de nieuwe ISO 14083-norm. Kenmerkend voor die norm is de focus op de volledige multimodale transportketen. Daardoor kan de complexiteit van de CO2-berekening gevoelig toenemen, wat dan weer de CO2-rapportering zelf dreigt te bemoeilijken.

Proefproject met Altrea Logistics

TLCC raakte bij dat BI-proefproject betrokken als deskundige in data-analyse en rapportering op basis van Microsoft Power BI. Andere projectpartners die de nodige technologie en expertise inbrachten, waren Transics, leverancier van boordcomputers en IT-oplossingen voor vrachtwagens, en Qargo, leverancier van transportmanagementoplossingen. Uiteraard was ook VIL zelf, samen met onderzoekers van UHasselt, nauw bij het project betrokken. “Zij hebben heel wat interessante input geleverd op het vlak van regelgeving en datamodellering”, herinnert Robin Ameel zich.

Aan de gebruikerskant had Altrea Logistics zich geëngageerd om het CO2-rapporteringsmodel en de bijbehorende CO2-calculator uit te testen. Altrea Logistics Group is gespecialiseerd in het vervoer van staal, minerale grondstoffen, chemielogistiek voor droge en vloeibare bulkproducten en industriële afval- en recyclagematerialen. Sinds 2018 behoren ook overslag, opslag en distributie tot het dienstenpakket. Altrea stelde voor het proefproject data ter beschikking.

“De uiteindelijke CO2-rapportering hebben we uitgewerkt samen met de collega’s van Qargo en Transics. Zij hebben ons respectievelijk de order- en ritdata en de data over brandstofverbruik en rituitvoering aangeleverd”, verduidelijkt Robin Ameel. “Als er bepaalde data waren die we moesten bijhouden, maar die niet in een van beide applicaties terug te vinden waren, en dan denk ik met name aan parameters die we nodig hadden voor onze berekeningen, hebben we daar een aparte SharePoint-omgeving voor opgezet. Daar bovenop hebben we dan onze Power BI-omgeving gezet: in de eerste plaats om het datawarehouse-luik met de gegevensopslag te kunnen realiseren, en vervolgens ook om alle analyses en visualisaties te kunnen uitvoeren.”

Stap één: bepaal de ‘transport operation categories’ (TOC)

Voor de berekening van de CO2-uitstoot besloot TLCC zich te baseren op het GLEC Framework, de primaire richtlijn voor het implementeren van de ISO 14083-standaard. Robin Ameel noemt het “een van de enige officiële normen waarmee je enigszins een houvast hebt om de CO2-uitstoot binnen transportketens te berekenen en rapporteren en het stappenplan te bepalen dat je daarbij moet volgen.”

De eerste stap van dat plan bestaat erin de activiteit van het bedrijf dat je bestudeert, in dit geval Altrea, op te splitsen in een aantal TOC’s of ‘transport operation categories’. “Dat zijn groepen van voertuigen die min of meer hetzelfde uitstootprofiel hebben”, licht Robin Ameel toe. “Dat uitstootprofiel wordt deels bepaald door het type voertuig. Een trekker-opleggercombinatie heeft logischerwijs een ander uitstootprofiel dan een distributiewagen, bijvoorbeeld.”

Deels wordt dat profiel ook bepaald door het type van werk dat die voertuigen uitvoeren. “Bij Altrea hebben we voor dit project twee business units in beschouwing genomen: enerzijds de huifactiviteit uit Pelt en anderzijds de distributieactiviteit uit Herent. Binnen de huifactiviteit hebben we vervolgens ook nog eens een onderscheid gemaakt tussen het algemene en het zware vrachtvervoer, omdat we ervan uitgingen dat die toch wel een ander uitstootprofiel zouden hebben. Idem voor de distributieactiviteit, deels uitgevoerd door trekker-opleggercombinaties en deels door distributiewagens. Zo hebben wij in totaal vier verschillende TOC’s gedefinieerd.”

Stap twee: bereken de CO2-emissie-intensiteit per TOC

De volgende, meer complexe en uitdagende stap in het plan is het berekenen van de hoeveelheid CO2 die je uitstoot per tonkilometer die je rijdt. “Daarvoor moet je je totale CO2-emissie over een bepaalde periode delen door je totale transportactiviteit over diezelfde periode”, vat Robin Ameel samen.

Om de totale CO2-emissie te berekenen, greep TLCC terug naar de database van Transics. “Daar konden we op voertuigniveau achterhalen wat het totale brandstofverbruik binnen een bepaalde periode was. Uit die informatie hebben we vervolgens een emissiefactor gedistilleerd waarmee we dat totale brandstofverbruik enkel nog moesten vermenigvuldigen.”

De totale transportactiviteit haalde TLCC dan weer uit het transportmanagementsysteem van Qargo. “In dat TMS konden we per rit zien wat het vervoerde volume was in aantal ton en hoeveel kilometer de rit bedroeg.” Door beide parameters met elkaar te vermenigvuldigen, kon TLCC ook de totale transportactiviteit te weten komen. Op die manier had het alle gegevens in handen om de CO2-emissie-intensiteit per TOC te berekenen.

Stap drie: bereken de CO2-emissie per rit

Op basis van die emissie-intensiteit is het mogelijk de totale CO2-emissie op ritniveau uit te rekenen. Daarvoor hoef je enkel die emissie-intensiteitsfactor te vermenigvuldigen met het aantal tonkilometers per rit.

Stap vier: verdeel de CO2-emissie van de rit over de verschillende zendingen

In deze stap neemt de complexiteit opnieuw toe, zeker voor wie werkt met groupage, deelladingen of distributietransporten en bijgevolg verschillende zendingen in één rit combineert. De vraag in dat geval is hoe je de totale CO2-emissie per rit verdeelt over die verschillende zendingen, die dan ook nog eens van verschillende klanten kunnen zijn.

“Afhankelijk van het type van activiteit kun je hier verschillende verdeelsleutels toepassen”, legt Robin Ameel uit. “In dit proefproject hebben wij gekozen voor een pro rata verdeling op basis van het aandeel dat elke zending had in het totale aantal tonkilometers van de rit. Dat we met de data van Qargo konden werken, was daarbij een voordeel, aangezien het bedrijf voor elke zending in een rit het aantal tonkilometers al apart had berekend.”

Stap vijf: evalueer en interpreteer de resultaten

Het resultaat van alle voorgaande stappen is een rapport dat weergeeft wat de CO2-uitstoot op zendingniveau is. Daarmee is de kous evenwel niet af. Het is belangrijk in een laatste stap de uitkomst van je berekeningen nog eens grondig op correctheid en consistentie te controleren. “Toen we bij een eerste poging onze berekeningen op onze dataset loslieten, leverde nog niet de helft van de ritten relevante resultaten op”, zegt Robin Ameel. “Voor de meerderheid van de ritten was er helemaal geen resultaat of een resultaat dat onmogelijk kon kloppen.”

Die onbruikbare resultaten waren terug te voeren tot data: een gebrek aan data of gebrekkige data. “Datakwaliteit is een essentieel element voor succes”, benadrukt Robin Ameel. “Daarom moet je er voldoende aandacht aan blijven besteden. Door te focussen op het verbeteren van de datakwaliteit, zijn we erin geslaagd die in dit project van 45 naar 94 procent op te trekken. Zo hebben we ons rapport uiteindelijk toch op een aanvaardbaar niveau gekregen.”

Interactief dashboard

Aan het einde van de spreekwoordelijke rit resulteerde het BI-proefproject in de ontwikkeling van een interactief dashboard voor intern gebruik en een afzonderlijk klantenrapport dat klanten via een externe login kunnen raadplegen. “Via dat dashboard kun je als transporteur zelf grasduinen in de cijfers die de BI-oplossing oplevert. Daarbij kun je je CO2-verbruik op verschillende niveaus bekijken: van het niveau van de voertuigcategorie tot het niveau van het individuele voertuig.”

Een van de objectieven van het proefproject bestond erin het voor transporteurs makkelijker te maken om hun klanten te informeren over de CO2-uitstoot van de ritten die ze in hun opdracht hebben uitgevoerd. “Om te vermijden dat we voor iedere klant die onze data wou bekijken een nieuwe dataset moesten maken, besloten we met een login te werken. We vertrekken met andere woorden van dezelfde algemene dataset voor alle klanten, maar op basis van die login filteren we de data van iedere klant afzonderlijk uit, zodat die enkel zijn eigen gegevens te zien krijgt.”

Bij Altrea Logistics is TLCC intussen met de effectieve uitrol van dit CO2-rapporteringsmodel begonnen. Het bedrijf wil de BI-implementatie ook naar andere business units uitbreiden. Die omvatten activiteiten als containertransport en intermodaal transport, wat ongetwijfeld met nieuwe uitdagingen gepaard zal gaan. “Daarnaast zijn we aan het bekijken of we onze visie en aanpak voor CO2-rapportering ook naar andere bedrijven kunnen extrapoleren”, besluit Robin Ameel. “Ik ben ervan overtuigd dat je het rapporteringsmodel dat we in het kader van dit project hebben opgezet, in grote mate kunt hergebruiken.”

JDP