Balans tussen kwaliteit, efficiëntie en duurzaamheid

De stadsdistributie bevindt zich op een belangrijk kruispunt. Grote steden raken stilaan verzadigd en de steeds hogere milieueisen vereisen dringend actie. Hoewel het maar een klein deel van het totale traject uitmaakt, vertegenwoordigt ‘last-mile’ logistiek een belangrijk aandeel in de logistieke kosten, volgens sommige studies tot wel veertig procent. De strenge regelgeving, in combinatie met veeleisende klanten, zorgt voor een complex werkterrein. “Dat blijkt alvast uit de talrijke onderzoeken naar de impact van B2C-commerce”, zegt Renaud Sarrazin, medeoprichter van Urbike. “Omdat wij ook de kant van de last-mile logistiek in de B2B-omgeving beter wilden begrijpen, hebben we ons daar in deze studie op geconcentreerd.”

Visie vanuit verschillende invalshoeken

De studie is gebaseerd op de antwoorden van bijna tachtig Belgische bedrijven. Zij lichtten hun operationele realiteit, behoeften en verwachtingen voor de toekomst toe. Niet alleen bedrijven uit de transport- en logistieke sector werden bevraagd, maar ook bedrijven waarvan logistiek niet de kernactiviteit is (zie figuur 1). In het panel waren een tiental bedrijfssectoren vertegenwoordigd, met een groot aandeel groothandelaars (bijna 30% van de respondenten). De meerderheid van de respondenten was afkomstig van kmo’s en grotere bedrijven.

Het panel bestond vooral uit bedrijven voor wie stedelijke last-mile leveringen een deel van hun activiteiten uitmaken (zie figuur 2). Zes procent is gespecialiseerd in stedelijke last-mile logistiek, terwijl de andere bedrijven ook veel leveringen doen over meer gediversifieerde gebieden, zoals peri-urbane zones, landelijke regio’s en industriële zones.

Internalisering versus uitbesteding

In het onderzoek werd een belangrijk onderscheid gemaakt binnen de groep respondenten die transport en logistiek niet als kernactiviteit hebben. Enerzijds zijn er de bedrijven die hun logistieke activiteiten volledig of grotendeels internaliseren (goed voor bijna 60% van het panel), anderzijds de organisaties die hun logistiek uitbesteden aan externe dienstverleners.

Aan elke strategie zijn voor- en nadelen gekoppeld. Het insourcen of outsourcen van logistieke activiteiten moet dan ook een weloverwogen en strategische keuze zijn die kan evolueren naarmate de behoefte en diensten van bedrijven veranderen.
Doorgaans biedt internalisering meer controle over de processen en een nauwere relatie met klanten. Daartegenover staat dat internalisering gepaard gaat met aanzienlijke vaste kosten voor wagenpark, infrastructuur en personeel. Als er onvoldoende interne expertise aanwezig is, kan dat ook de uitrol van innovaties bemoeilijken.

Uitbesteding laat toe veel kosten variabel te houden en sneller te profiteren van de nieuwste technologische innovaties. Tegelijk brengt uitbesteding ook risico’s met zich mee, zoals het verlies van controle en zichtbaarheid over de processen, een mogelijke achteruitgang in de kwaliteit van de dienstverlening en een gebrek aan personalisatie en flexibiliteit.

Beperkingen bij transport en verwerking

Bij de vraag naar de hindernissen op het vlak van transport en verwerking, komen enerzijds beperkingen naar voren die te maken hebben met de aard van de goederen. De breekbaarheid van producten is een grotere bekommernis voor bedrijven die met externe dienstverleners werken (zie figuur 3), vooral uit angst voor schade. De behandeling van omvangrijke goederen vormt dan weer een grotere uitdaging voor bedrijven die hun logistiek intern beheren, omdat zij moeten zorgen dat ze er de geschikte voertuigen, apparatuur en infrastructuur voor hebben.

Andere beperkingen zijn gelinkt aan de uitvoering van de dienstverlening. Een van de grootste operationele hindernissen is het respecteren van tijdsvensters, samen met de urgentie van bepaalde leveringen en de nood om te kunnen omgaan met onvoorspelbare vraagpatronen. Uit de studie blijkt dat bedrijven met een interne logistieke organisatie die operationele beperkingen veel sterker ervaren dan organisaties die hun logistiek uitbesteden, omdat zij hier rechtstreeks mee worden geconfronteerd.

Pijlers voor succesvolle stadsdistributie

We kunnen stellen dat bedrijven op zoek zijn naar een optimale balans tussen kwaliteit, efficiëntie en duurzaamheid, wat vandaag meteen ook de drie belangrijkste pijlers van stedelijke logistiek zijn.

Kwaliteit
In het rapport wordt de kwaliteit vooral weerspiegeld in de klantenservice en een gepersonaliseerde klantbeleving. Dat ligt in lijn met de vaststellingen in de B2C-sector, waar het steeds belangrijker wordt dat rekening wordt gehouden met de voorkeuren van de ontvangers, denk aan levertijd of afleveradres. De drie belangrijkste criteria voor een kwalitatieve dienstverlening zijn transparantie, klantenondersteuning en voorspelbaarheid.

De toenemende vraag naar gepersonaliseerde diensten in de B2B-sector leidt tot de toevoeging van extra diensten bij de levering, zoals levering op een specifieke verdieping of locatie, of tot extra activiteiten vóór de levering, zoals orderpicking en assemblage, of activiteiten na de levering, zoals het inplannen van goederen of het uitvoeren van verkoop- en marketingdiensten.

Efficiëntie
Een tweede belangrijke pijler én een grote uitdaging binnen B2B-stadslogistiek is de efficiëntie. Zo kampen veel bedrijven met problemen rond de toegankelijkheid van bepaalde locaties (50%), verkeerscongestie (60%) en moeilijkheden om een parkeerplaats te vinden of om goederen op een efficiënte manier te lossen (65%). Interessant is dat bedrijven die hun logistiek uitbesteden, beter kunnen omgaan met toegankelijkheidsproblemen. Externe dienstverleners weten immers vaak beter hoe ze hun logistieke model moeten aanpassen aan de last-mile uitdagingen.

Een ander knelpunt is de werkdruk voor bezorgers. Die beïnvloedt niet alleen de kwaliteit van de bezorging, maar kan ook leiden tot een hoger personeelsverloop en problemen om geschikt personeel te vinden. Verder kunnen boetes, vertragingen en ongevallen een invloed hebben op de efficiëntie van de logistieke processen.

Duurzaamheid

Uit de studie komt een duidelijke bewustwording van de duurzaamheidsuitdagingen naar voren. Liefst 96 procent van de respondenten geeft aan dat duurzaamheid en sociale verantwoordelijkheid belangrijk zijn. Verder stelt negentig procent van de respondenten dat het verlagen van hun CO2-voetafdruk een belangrijk strategisch doel van het bedrijf is. Voor dertig procent van de bedrijven vormt dat zelfs een absolute prioriteit, waarbij geen enkele logistieke beslissing wordt genomen die tegen dat doel ingaat.

Tegelijk beschouwt 38 procent van de respondenten de ecologische transitie als een grote uitdaging. “Veel bedrijven hebben het moeilijk om effectief in actie te komen. Dat heeft voor een groot deel te maken met de kosten en investeringen die nodig zijn om duurzame oplossingen te implementeren”, aldus Renaud Sarrazin. “Die (investerings)kosten zijn moeilijker te dragen voor bedrijven die hun logistiek intern beheren. Binnen die groep zien we dan ook vaak een grote kloof tussen hun milieubewustzijn en de daadwerkelijke bereidheid om duurzame oplossingen te implementeren.”

Oplossingen voor een efficiëntere stadslogistiek

Het onderzoeksrapport belicht verschillende oplossingen die kunnen helpen om problemen op het vlak van toegankelijkheid, verkeerscongestie en parkeerplaatsen te verlichten. Zo kunnen cargofietsen een interessante piste zijn binnen een efficiënte last-mile logistiek (zie ook kader). “Gemiddeld realiseren cargofietsen 28 procent meer leveringen per uur dan bestelwagens, terwijl ze de CO2-uitstoot met 98 procent verminderen”, zegt Renaud Sarrazin. “De gemiddelde snelheid van cargofietsen is ook veel constanter dan die van bestelwagens, aangezien ze minder gehinderd worden door verkeersopstoppingen. Cargofietsen zijn in stadscentra gemiddeld 45 procent sneller dan bestelwagens. Ook problemen met toegankelijkheid en parkeren zijn bij cargofietsen veel minder aan de orde.”

Natuurlijk hebben cargofietsen ook hun beperkingen, bijvoorbeeld de actieradius. “Cargofietsen zijn het efficiëntst binnen een straal van vijf kilometer”, weet Renaud Sarrazin. “Daarom zijn we continu op zoek naar modellen die bredere dekkingsmogelijkheden kunnen bieden. Zo is een netwerk van microhubs en een gepaste logistieke infrastructuur aangewezen om dit model effectief te kunnen implementeren. Cyclo-logistiek kan ook niet als een op zichzelf staande oplossing worden gezien. Daarom is een geïntegreerde aanpak, waarbij verschillende types vervoersmiddelen worden ingezet naargelang de plaatsen waar ze best presteren, een must.”

Microdepots op strategische locaties in stedelijke gebieden zijn sowieso interessant om bedrijven te laten profiteren van consolidatie- en overslagpunten dicht bij de te beleveren bestemmingen. Het kan ook zinvol zijn om samen te werken met lokale partners met een sterke expertise in de lokale netwerken om bepaalde delen van het leveringsproces uit te besteden.

Daarnaast kunnen samenwerkingsverbanden tussen bedrijven worden gesloten om parkeerplaatsen en aflevergebieden te delen. Ook het gebruik van afhaalpunten of pakketautomaten op toegankelijke locaties kan interessant zijn. Verder kan routeoptimalisering helpen om efficiëntere routes in te plannen, waarbij piektijden zoveel mogelijk worden vermeden.

De toekomst van stedelijke distributie

Het mag duidelijk zijn dat stadslogistiek ook binnen B2B-omgevingen een complexe en uitdagende aangelegenheid is. Dat zal in de toekomst niet anders zijn. Als belangrijkste uitdagingen voor de toekomst halen bedrijven de steeds strengere milieuregels aan, de stijgende operationele kosten en de herconfiguratie van stedelijke ruimtes, die de logistieke toegang beperken. Zo vereisen lage-emissiezones (LEZ) en toenemende beperkingen op vervuilende voertuigen dure aanpassingen, met name voor het vernieuwen van wagenparken en het integreren van elektrische voertuigen of multimodale oplossingen. Om die uitdagingen op een efficiënte manier aan te pakken, is volgens Urbike een proactieve en collaboratieve aanpak vereist.

Ook werd gevraagd welk aspect van hun huidige dienstverlening bedrijven op de korte of middellange termijn wilden verbeteren. Net zoals bij de B2C-stadsdistributie, blijft de grootste prioriteit de verbetering van de kwaliteit, klanttevredenheid, stiptheid en een hoger percentage succesvolle eerste leveringen. “Die sterke wil om de servicekwaliteit te verbeteren als onderscheidend vermogen tegenover concurrenten is niet onlogisch, aangezien logistiek in de B2B-markt een verlengstuk van de relatie met de klant is”, legt Renaud Sarrazin uit.

Het meest verrassende inzicht is dat de winstgevendheid van B2B-stadslogistiek wel belangrijk is, maar niet de hoogste prioriteit krijgt. “Dat kan erop wijzen dat bedrijven zich bewust zijn van de voordelen van een hogere kwaliteit en dat ze bereid zijn daarvoor te betalen,” meent Renaud Sarrazin, “maar het kan ook betekenen dat bedrijven geen goed zicht hebben op de werkelijke kosten van hun last-mile leveringen, zoals uit de studie blijkt. Een mogelijke verklaring is dat de meeste bedrijven stedelijke leveringen combineren met andere types leveringen, waardoor de werkelijke kosten van die laatste kilometers vertroebeld worden. Aangezien last-mile leveringen een groot deel van de totale kosten uitmaken, is het belangrijk daar een beter zicht op te krijgen en de juiste oplossingen te identificeren om de winstgevendheid van die operaties te verhogen.”

Op de vraag wat de belangrijkste bekommernissen voor de toekomst zijn, komen veel heikele punten van vandaag terug. Restrictieve mobiliteitsplannen, verkeerscongestie en steeds strengere toegangsbeperkingen staan bovenaan de lijst. Een grote bron van onzekerheid is wel de Europese en lokale regelgeving. “Er bestaat veel onduidelijkheid over maatregelen zoals lage emissiezones en de impact van de CSRD-wetgevingen”, licht Renaud Sarrazin toe. “Bedrijven vragen zich af welke regelgeving daadwerkelijk zal worden ingevoerd en welke mogelijks wordt uitgesteld. Daarnaast zijn er de bredere Europese beleidsmaatregelen, zoals ETS2, het emissiehandelssysteem dat vanaf 2028 een CO2-belasting zal opleggen voor transport- en logistieke activiteiten. Dat kan een grote impact hebben op de efficiëntie en betaalbaarheid van logistieke operaties.”

Bedrijven liggen ook wakker van de stijgende energiekosten. Dan hebben we het niet alleen over de brandstof voor bestel- of vrachtwagens, maar ook over energiekosten die gerelateerd zijn aan infrastructuur en magazijnen. Doordat iedereen de laatste jaren de impact van de stijgende energiekosten heeft gevoeld, is er ook in de logistieke sector een sterke nood aan efficiënte energieoplossingen.

Een laatste bezorgdheid voor de toekomst is het tekort aan chauffeurs en het hoge personeelsverloop. In de langeafstandslogistiek zien we nu al een nijpend tekort aan vrachtwagenchauffeurs. Die trend zal zich ook bij stedelijke leveringen steeds meer doorzetten. “Dat stress en een hoog personeelsverloop vandaag een grote operationele uitdaging vormen, is uiteraard geen goede zaak”, zegt Renaud Sarrazin. “Er moet dan ook dringend over worden nagedacht hoe dat probleem kan worden aangepakt.”

De respondenten werd ook gevraagd hoe de ideale leveringsdienst er voor hen uitziet. Daarbij blijven de belangrijkste pijlers van de logistiek van vandaag – kwaliteit, efficiëntie en duurzaamheid – overeind. Bedrijven vertrouwen erop dat de stadslogistiek van morgen op die drie fundamenten verder zal worden gebouwd. Daarbij komen er wel enkele aandachtspunten bovendrijven. Zo zijn bedrijven duidelijk op zoek naar meer transparantie en eenvoud in hun logistieke processen. Dat geldt zowel voor interne als uitbestede logistiek. Dat is natuurlijk gelinkt aan de toenemende digitalisering en de steeds betere interoperabiliteit van software en optimaliseringsoplossingen.

Opvallend, tot slot, is dat de meeste bedrijven nog niet meteen van plan zijn hun logistiek te gebruiken als instrument om hun inspanningen op het vlak van duurzaamheid, arbeidsomstandigheden en sociale initiatieven aan de wereld te tonen. “Wij geloven dat bedrijven daardoor kansen laten liggen. Door de technische aspecten van logistiek te koppelen aan een positief imago, kunnen de logistieke strategie en marketing beter op elkaar worden afgestemd. Als Urbike zien wij dat dan ook als een verbeterpunt”, besluit Renaud Sarrazin.

TC